Dubiecko

Dubiecko
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Panorama Dubiecka z lotu ptaka (2019)
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

przemyski

Gmina

Dubiecko

Prawa miejskie

1407–1934, 2021

Burmistrz

Jacek Grzegorzak

Powierzchnia

2,39 km²

Wysokość

280–370 m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


866[1]
364 os./km²

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-750[2]

Tablice rejestracyjne

RPR

Położenie na mapie gminy Dubiecko
Mapa konturowa gminy Dubiecko, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dubiecko”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Dubiecko”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dubiecko”
Położenie na mapie powiatu przemyskiego
Mapa konturowa powiatu przemyskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Dubiecko”
Ziemia49°49′32″N 22°23′24″E/49,825556 22,390000
TERC (TERYT)

1813024

SIMC

0600496[3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Dubiecko – miasto w Polsce, położone w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Dubiecko[3][4]. Leży nad Sanem, na Pogórzu Dynowskim. Jest siedziba gminy Dubiecko.

W okresie I Rzeczypospolitej miasto administracyjnie należące do ziemi sanockiej w województwie ruskim.

Dubiecko uzyskało lokację miejską w 1407 roku, w latach 1879–1900 na prawach miasteczka, ponownie gmina wiejska jednostkowa z prawami miejskimi do 31 lipca 1934 roku[5]. Od 1 sierpnia 1934 wieś w zbiorowej gminie Dubiecko[6]. Miejscowość odzyskała status miasta z dniem 1 stycznia 2021[7].

1934–1954 siedziba zbiorowej gminy Dubiecko[6], 1954–1972 gromady Dubiecko[8], a od 1973 ponownie gminy Dubiecko[9]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Historia

Centrum Dubiecka z lotu ptaka (2019)

W 1389 król Władysław Jagiełło nadał w wieczyste posiadanie wieś królewską Dubiecko Piotrowi Kmicie[10]. Miejscowość prawa miejskie otrzymała 24 sierpnia 1407 przywilejem króla Władysława II Jagiełły dzięki staraniom Piotra Kmity, wojewody sandomierskiego, który przeniósł i lokował miasto z pobliskiej Ruskiej Wsi. Piotr Kmita w roku 1407 ufundował i uposażył w Dubiecku pierwsza parafię i kościół pw. św. Mikołaja, Stanisława i Marcina. Kościół ten oraz następne uposażył jego syn Mikołaj Kmita, a po nim, w roku 1447, Dobiesław Kmita, wojewoda lubelski, wnuk Piotra. Pod koniec XV wieku w Dubiecku funkcjonowały poza kościołem parafialnym kościół, szpital oraz kolegium kapłańskie mansjonarzy.

W 1551 roku przeniósł się Stanisław Mateusz Stadnicki z Niedźwiedzia do Dubiecka i zaczął popularyzować reformację w Przemyskim. Jako właściciel Dubiecka skasował dobra katolików, a kościół zamienił na zbór kalwiński. Pierwszym kaznodzieją został mianowany przez Stadnickiego Albert z Iłży, apostata. W Dubiecku znaleźli schronienie i protekcję dwaj reformatorzy, Jerzy Tobołka i Andrzej z Dynowa, obaj wyklęci przez kościół rzymskokatolicki oraz przebywał tu Wojciech z Iłży. W Dubiecku rozpoczęto odprawiać nabożeństwa luterańskie z liturgią po polsku i zaczęto szerzyć żywą propagandę różnowierstwa. W 1552 roku biskup Dziaduski rzucił na Stadnickiego ekskomunikę, pozbawiając go dostojeństw, honorów oraz dóbr ruchomych i nieruchomych. W odpowiedzi w 1554 r. Stadnicki zajął kościół katolicki w Dubiecku.

Stanisław Diabeł Stadnicki urodził się około 1551 roku w Dubiecku, jako pierwszy syn Stanisława Mateusza Stadnickiego, ożenionego z Barbarą, siostrą Samuela Zborowskiego. Wikary z Niedźwiedzia ochrzcił w obrzędzie luterańskim nowo narodzonego syna Stadnickiego. Po kilkudziesięciu latach dzięki protekcji Stanisława Stadnickiego w Dubiecku powstały szkoły dla młodzieży uczące zasad reformacji. Organizacją szkół zajmuje się w tym czasie przybyły z Krakowa Franciszek Stankar oraz Grzegorz Orszak. Okres reformacji przetrwał tu do roku 1588, kiedy to syn Stanisława Andrzej Stadnicki, pan włości Dubiecka zwrócił dobra kościelne katolikom. W roku 1588 Dubiecko przeszedł również w posiadanie rodu Krasickich z Siecina. Przez pewien czas proboszczem miejscowej parafii oraz przełożonym szpitala był ks. Andrzej Bobola, syn Hieronima i Katarzyny – kuzyn świętego Andrzeja Boboli.

Do roku 1624 funkcjonowała w Dubiecku drukarnia kalwińska prowadzona przez Jana Szeligę.

W roku 1626 Grzegorz Krasicki, przebudowując zamek, zburzył istniejący kościół, a następnie ufundował nową świątynię pw. Podwyższenia Krzyża Świętego na przedmieściach Dubiecka. Na początku XVIII wieku w jego miejscu powstał nowy, murowany kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy, którego konsekracji w 1755 dokona biskup przemyski Wacław Hieronim Sierakowski. Kościół ten powstał dzięki fundacji Anny ze Starzechowskich Krasickiej, której portret umieszczono w świątyni.

W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Dubiecku z Czerwonką byli Aleksander i Henryka hr. Krasiccy[11]. W 1893 właścicielem posiadłości tabularnej w Dubiecku był Isak Kanner[12]. Po Krasickich zamek w Dubiecku przeszedł prawem spadku na hrabiów Konarskich.

Podczas zaboru austriackiego przez pewien czas jako miasto wchodziło w skład obwodu sanockiego[13].

W 1880 miasto zamieszkiwało 690 katolików, 700 wyznawców judaizmu oraz 114 unitów.

Większość mieszkańców pod koniec XIX wieku trudniła się bednarstwem oraz szewstwem.

W II Rzeczypospolitej miejscowość w powiecie przemyskim w województwie lwowskim. Prawa miejskie miejscowość utraciła w roku 1934.

W latach 1941 - 1943 Niemcy, którym pomagała Ukraińska Policja Pomocnicza, zgładzili prawie wszystkich dubieckich Żydów. W 1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 10 Polaków[14].

Po II wojnie światowej w miejscowości ustawiono pomnik gen. Karola Świerczewskiego[15].

1 stycznia 2021 roku Dubiecko otrzymało prawa miejskie.

Zabytki

Zamek
Zamek, dąb szypułkowy
Zamek w Dubiecku w 1851 (mapa)
Pomnik ofiar UPA
Kościół parafialny (2011)
Cerkiew – użytkowana jest jako galeria

Obiekty wpisane do rejestru zabytków[16]:

  • Zespół zamkowo-pałacowy: pałac z oficyną i parkiem, ruiny zamku, fortyfikacje ziemne. Pałac klasycystyczny zbudowany przez Krasickich w obecnej formie w latach 1771–1790. Pałac zbudowano w miejscu zamku Stadnickich, który był otoczonym fosą czworobocznym założeniem z dziedzińcem. Następnie zamek został przebudowany na barokowy pałac, w którym w 1735 roku urodził się Ignacy Krasicki, późniejszy poeta i biskup warmiński. W 1909 r. powstała przy pałacu neogotycka dobudówka. Obecnie w pałacu mieści się hotel i restauracja. Park z unikatowymi gatunkami drzew (najokazalszy jest dąb szypułkowy o obwodzie pnia 633 cm w 2013 roku, posiadający wyjątkowo wysoki i walcowaty pień[17]), założony w XVIII w. przez Różę z Charczewskich, żonę Antoniego Krasickiego i bratową Ignacego Krasickiego.
  • Cerkiew greckokatolicka pw. Podniesienia Krzyża Świętego, odnowiona przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dubieckiej i użytkowana jako Kresowy Dom Sztuki, miejsce imprez kulturalnych.
  • Cmentarz komunalny (najstarsza część), z połowy XIX, z kaplicami: Mycielskich i Dembińskich z XIX/XX w., Konarskich i Krasickich, 1 połowy XIX w. i Krasickich i Weyssenwolfów z połowy XIX w.

Miejsca warte odwiedzenia

Odniesienia w kulturze

O Dubiecku pisali:

Miasta partnerskie

Zobacz też

Przypisy

  1. GUS
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 236 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
  3. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
  4. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. .Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.
  6. a b Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 548
  7. Dz.U. z 2020 r. poz. 1332
  8. Uchwała Nr 30/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu przemyskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41)
  9. Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972, Nr 16, Poz. 193)
  10. Strona Dubiecka.
  11. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 49.
  12. Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, nr 264 z 19 listopada 1893. 
  13. Zob.: Galicja pod względem topograficzno-geograficzno-historycznym / skreślona przez Hipolita Stupnickiego. Z mapą. Lwów : nakładem autora, Drukarnia Zakładu narodowego im. Ossolińskich, 1849, s. 55–56.
  14. SzczepanS. Siekierka SzczepanS., HenrykH. Komański HenrykH., KrzysztofK. Bulzacki KrzysztofK., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 704, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897 .
  15. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka, 1988, s. 592. ISBN 83-217-2709-3.
  16. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2021-01-02] .
  17. Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. s. 292.

Linki zewnętrzne

  • Dubiecko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 187 .
  • Dubiecko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 445 .
  • Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dubieckiej
  • Pałac w Dubiecku – opis i fotogaleria
  • Historia Żydów w Dubiecku na portalu Wirtualny Sztetl
  • Zamek Dubiecko – strona obiektu
  • Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
  • p
  • d
  • e
Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) OTPosiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie
  • Bnin (1395–1934)
  • Boćki (1509–1934)
  • Brzostek (1367–1934, od 2009)
  • Budzyń (1458–1934, od 2021)
  • Ciężkowice (1348–1934, od 2000)
  • Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023)
  • Dobrzyca (1440–1934, od 2014)
  • Gąsawa (1388–1934, od 2024)
  • Gębice (1425–1934)
  • Jagielnica (1518–1934)
  • Jaraczewo (1519–1934, od 2016)
  • Jazłowiec (1519–1934)
  • Kopanica (1450–1934)
  • Lanckorona (1366–1934)
  • Łohiszyn (1570–1934, od 1959OTP)
  • Mielnik (1440–1934)
  • Mieścisko (1474–1934, od 2024)
  • Narew (1529–1934)
  • Niżankowice (1431–1934, od 1940OTP)
  • Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934)
  • Nowy Dwór (1578–1934)
  • Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994)
  • Obrzycko (1458–1934, od 1990)
  • Odelsk (1546–1934)
  • Piaski (1775–1934)
  • Powidz (1243–1934)
  • Rogowo (1380–1580, 1672–1934)
  • Rostarzewo (1752–1934)
  • Rychtal (1294–1934, od 2024)
  • Ryczywół (1426–1934)
  • Rynarzewo (1299–1934)
  • Stara Sól (1557–1934, od 1940OTP)
  • Szereszów (1569–1934, od 1940OTP)
  • Święciechowa (1277–1934)
  • Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958)
  • Uście Solne (1616–1934)
  • Władysławów (1727–1870, 1919–1934)
  • Wojnicz (1369–1934, od 2007)
  • Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948)
Gminy wiejskie
z prawami miejskimi
Gminy wiejskie
z prawami miasteczka

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.

  • p
  • d
  • e
Gmina Dubiecko
Miasto
  • Dubiecko
Wsie
Osady
  • Dział (zniesiona)
Integralne
części wsi
  • Białka
  • Bircza
  • Błonie
  • Brzezina
  • Buraczkówka
  • Bylacin
  • Chełm
  • Czerna
  • Czerwonka
  • Czobot
  • Dół (Hucisko Nienadowskie)
  • Dół (Przedmieście Dubieckie)
  • Dolna Piątkowa
  • Dudziakówka
  • Dział (Nienadowa)
  • Dział (Piątkowa)
  • Dział (Przedmieście Dubieckie)
  • Dział (Sielnica)
  • Dział (Słonne)
  • Działki
  • Gamratka
  • Głębokie
  • Góra (Hucisko Nienadowskie)
  • Góra (Przedmieście Dubieckie)
  • Górka (Hucisko Nienadowskie)
  • Górka (Nienadowa)
  • Górna Piątkowa
  • Haliga
  • Hucisko
  • Huta
  • Jastrzębiec
  • Karczunek
  • Kąt
  • Kolonia
  • Kopce
  • Kreca
  • Księża
  • Łazy (Bachórzec)
  • Łazy (Drohobyczka)
  • Łazy (Kosztowa)
  • Łazy (Nienadowa)
  • Łączki
  • Makuchowa Góra
  • Miasteczko
  • Nienadowa Górna
  • Obszar (Drohobyczka)
  • Obszar (Kosztowa)
  • Ogrody
  • Osz
  • Parcelacja
  • Pasieka
  • Podłazie
  • Pogorzały
  • Połanki
  • Poręba
  • Poręby
  • Potoczniówka
  • Potok
  • Przedsielnica
  • Przydatki
  • Radonówki
  • Rędzina
  • Serwinówka
  • Stawiska (Bachórzec)
  • Stawiska (Kosztowa)
  • Śliwnica Dolna
  • Śliwnica Górna
  • Świnki
  • Tarki
  • Telegówka
  • Widne
  • Wielkie Pole
  • Witryłów
  • Witryłówka
  • Za Potokiem
  • Zadział
  • Zapotok
  • Zarąbki
  • Zasan
Dawne wsie

  • p
  • d
  • e
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
  • Bircza
  • Dubiecko
Gminy wiejskie
  • Fredropol
  • Krasiczyn
  • Krzywcza
  • Medyka
  • Orły
  • Przemyśl
  • Stubno
  • Żurawica

  • p
  • d
  • e
Powiat przemyski (1920–39 i 1941–75) (► II RP) (► GG)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 )
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–39 i 1945–75)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39, 1944–54 i 1973–75)
  • Bircza ( 1941[B]–54)
  • Bircza (od 1973)
  • Dubiecko[A]
  • Fredropol (od 1944)
  • Hermanowice (do 1939[C])
  • Krasiczyn (od 1944)
  • Krzywcza[A]
  • Kuńkowce (do 1939 i 1944–54)
  • Kuźmina ( 1941[B]–54)
  • Medyka (do 1944 → i ←[D]od 1948)
  • Miżyniec (do 1944 )
  • Niżankowice (do 1944 )
  • Olszany (do 1944)
  • Orły (od 1973)
  • Orzechowce (do 1954)
  • Popowice (do 1944 [D])
  • Prałkowce (do 1939)
  • Przemyśl (od 1942)
  • Rybotycze ( 1941[B]–54)
  • Stubno (do 1939 i od 1944[C])
  • Wojtkowa ( 1941[B]–51 )
  • Żohatyn ( 1941[B]–54)
  • Żurawica (do 1939[A]i od 1944)
Gromady
(1954–72)
  • Babice (1954–72)
  • Bachorzec (1954–72)
  • Bircza (1954–72)
  • Bolestraszyce (1954–59)
  • Buszkowice (1954–59)
  • Drohobyczka (1954–61)
  • Dubiecko (1954–72)
  • Fredropol (1954–72)
  • Grochowce (1954–59)
  • Hermanowice (1954–72)
  • Huwniki (1969–72)
  • Kalników (1954 → i ← 1961–72)
  • Kaszyce(1961)
  • Krasiczyn (1954–72)
  • Krówniki (1954–72)
  • Krzywcza (1954–72)
  • Kuńkowce (1954–72)
  • Kuźmina (1954–59)
  • Leszczawa Dolna (1954–72)
  • Lipa (1954–61)
  • Maćkowice (1954–72)
  • Medyka (1954–72)
  • Nienadowa (1954–72)
  • Nowosiółki Dydyńskie (1954–68)
  • Olszany (1957–72)
  • Orły (1954 → i ← 1961–72)
  • Orzechowce (1954–68)
  • Piątkowa (1954–61)
  • Pikulice (1954–72)
  • Poździacz (1954–61)
  • Prałkowce (1954–59)
  • Przekopana (1954–61)
  • Rokszyce (1954–57)
  • Rybotycze (1954–68)
  • Sielnica (1954–60)
  • Stubno (1954 → i ← 1961–72)
  • Sufczyna (1954–72)
  • Trójczyce (1954 → i ← 1961–72)
  • Walawa (1954 (i 1961))
  • Wyszatyce (1954–72)
  • Żohatyn (1961–72)
  • Żurawica (1954–72)
Gminy (1941–44)
Miejskie[B]
Wiejskie[E][B]
  1. a b c d e f g obszar częściowo przecięty granicą GG–ZSRR 1939–41
  2. a b c d e f g strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1 września 1939
  3. a b obszar gminy w granicach z 1939, zniesionej podczas wojny, częściowo przecięty granicą PRL–ZSRR 1944
  4. a b c d obszar częściowo przecięty granicą PRL–ZSRR 1944
  5. kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie