Jasienica Rosielna

wieś

Zabytkowy kościół parafialny

Państwo

Polska

Województwo

podkarpackie

Powiat

brzozowski

Gmina

Jasienica Rosielna

Wysokość

262-278 m n.p.m.

Liczba ludności (2018-12-31)

2256^[2]

Strefa numeracyjna

Kod pocztowy

36-220^[3]

Tablice rejestracyjne

RBR

SIMC

0352360

Położenie na mapie gminy Jasienica Rosielna

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa podkarpackiego

Położenie na mapie powiatu brzozowskiego

49°45′04″N 21°56′30″E/49,751111 21,941667^[1]

Multimedia w Wikimedia Commons

Jasienica Rosielna – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim^[4], siedziba gminy Jasienica Rosielna. Miejscowość do roku 1926 nosiła nazwę Jasienica, a w latach 1727–1918 posiadała prawa miejskie.

Integralne części wsi Jasienica Rosielna^[5]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzajj
0352377	Błędna	część wsi
0352383	Brzezianka	część wsi
0352390	Czarna Górka	część wsi
0352408	Dudki	część wsi
0352414	Fiejdaszówka	część wsi
0352420	Miasteczko	część wsi
0352437	Niebylec	część wsi
0352443	Nowa Wieś	część wsi
0352450	Płosina Dolna	część wsi
0352466	Płosina Górna	część wsi
0352472	Podlas	część wsi
0352489	Potoki	część wsi
0352495	Stara Poczta	część wsi
0352503	Zastawie	część wsi

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jasienica Rosielna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. We wsi działa Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska utworzona w 1927 roku przez Stanisława Karola Wysockiego, księdza Józefa Królickiego oraz Henryka Krausa.

Historia

Ta sekcja od 2010-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Miejscowość po raz pierwszy była wzmiankowana w I poł. XV wieku. W dokumencie z 1442 r. występuje sołtys Stanisław z Jasienicy. Sześć lat później wieś z Odrzykoniem i Malinówką wchodziła w skład majątku ziemskiego Marcina Kamienieckiego. W 1451 r. Henryk Kamieniecki odkupił od swego brata Marcina Jasienicę, która została zatwierdzona jako własność Henryka, w czasie rozgraniczenia dóbr Kamienieckich i biskupich w 1460 r. W 1528 r. wróciła jako zastawiona przedtem wieś do Jana Kamienieckiego. W roku 1528 Marcin Kamieniecki za dług w wysokości 7731 florenów i dopłatę 2000 florenów odstąpił Jasienicę i połowę Orzechówki Sewerynowi Bonerowi (Bonerowi) herbu Bonarowa. Po bezpotomnej śmierci Seweryna Bonera (syna) w roku 1592, wszystkie dobra przeszły na jego siostrę Zofię z Bonerów Firlejowej, a później na jej syna Piotra Firleja (zm. w 1619 r.). Do roku 1676 wieś należała do Agnieszki Firlejowej z Balów, a później do jej córki Konstancji Teresy Tarnowskiej z Firlejów herbu Leliwa. W roku 1687 wśród wniesionych posagu przez hr. Urszulę Tarnowską – córkę Konstancji Teresy i Kazimierza Aleksandra Tarnowskich, Stanisławowi Bonifacemu Wierzbowskiemu herbu Jastrzębiec dóbr, znalazła się Jasienica. Właścicieli jasienickiego klucza dóbr – Stanisław Bonifacy Wierzbowski herbu Jastrzębiec dóbr, tuż przed śmiercią, w roku 1727, wystarał się u króla Augusta II Sasa o przywileje lokacyjne dla miasteczka Jasienica. Odtąd Jasienica składała się ze wsi i miasteczka.

Od 1727 r. do końca I wojny światowej Jasienica posiadała prawa miejskie. Jednakże według informacji zawartej w słowniku geograficznym Królestwa Polskiego (1882) było to miasteczko źle zabudowane. Wszystkie dobra po bezpotomnym Stanisławie Bonifacym Wierzbowskim odziedziczyła jego siostra – Ludwika Załuska z domu Wierzbowska, wdowa po Hieronimie Załuskim herbu Junosza. Do roku 1757 właścicielem był Jan Prosper Załuski, a od roku 1757 do 1798 – Ignacy Załuski, od 1798 do 1829 – Teofil Wojciech Załuski (1760-1831), a po nim jego syn – generał Józef Bonawentura Załuski (1786-1866)^[6] i po nim Zygmunt Bogumił Załuski (1817-1872) oraz jego córka Zofia Klementyna Załuska (1854-1939) – żona Stanisława Józefa Wysockiego herbu Godziemba (zm. w 1898 r.), która w roku 1881 otrzymała w spadku majątek jasienicki. Ostatnim dziedzicem Jasienicy był syn Stanisława Józefa Wysockiego, Stanisław Karol Wysocki, z którego inicjatywy dodano do nazwy jasienica nazwę potoku "Rosielna".

Co piątek odbywał się w Jasienicy targ tygodniowy, natomiast trzy razy w roku (2 lipca, 5 sierpnia i 9 grudnia) – jarmarki. Powszechnym zajęciem pozarolniczym ludności było tkactwo.

11 sierpnia 1942 roku, około godziny 8, getto w Jasienicy otoczyła kompania gestapowców i drużyna ukraińskich SS-manów przybyłych z Krosna. Tego dnia, do godziny 7 wieczorem, hitlerowcy na miejscowym cmentarzu żydowskim rozstrzelali (małe dzieci rozbijali o drzewa) około tysiąca Polaków pochodzenia żydowskiego^[7].

Z Jasienicy pochodzi rzeźbiarz Gustaw Zemła, autor wielu znanych pomników, m.in. Powstańców Śląskich w Katowicach, Polegli Niepokonani w Warszawie, Jana Pawła II w Mistrzejowicach, Bitwy o Monte Cassino, Pomnika Mojżesza w Łodzi. W latach 2015-2020 proboszczem w Jasienicy Rosielnej był późniejszy biskup ks. Krzysztof Chudzio.

Demografia

W latach 80. XIX wieku Jasienicę zamieszkiwało 1400 osób, z czego 600 mieszkańców reprezentowało miejscową gminę izraelicką.

W 1921 mieszkało w Jasienicy 2090 osób (w tym 479 Żydów).

Zabytki

Kościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – zbudowany w 1770 r., z fundacji Ignacego Załuckiego, dziedzica Jasienicy oraz jego żony Marianny z Dębińskich. Budynek kościoła jest drewniany, konstrukcji zrębowej na podmurowaniu. Wnętrze dekorowane polichromią iluzjonistyczną z 1870 r., wykonaną przez Jana Tabińskiego, przemalowaną 1930 r. W dzwonnicy znajduje się gotycki dzwon z napisem minuskułowym, najprawdopodobniej z XV wieku. Ta późnobarokowa świątynia należy do nielicznych kościołów drewnianych z dwuwieżową fasadą zachodnią, nawiązując do architektury murowanej. Kościół został poddany gruntownej konserwacji w latach 60. XX w., a ostatnio w latach 1997–2004. Przeprowadzone prace zmierzały do odtworzenia pierwotnego wyglądu zabytkowych polichromii^[8]. W latach międzywojennych wikariuszem parafii był ks. Stanisław Bełch. W kościele funkcjonuje Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.
Resztki parku krajobrazowego z pierwszej połowy XIX wieku z zachowanym starodrzewem i stawami otaczają fragmenty kolumnowego portyku dawnego dworu Wysockich, spalonego w 1916 r. Zachowały się także: rządcówka, dwa spichlerze oraz stajnie wzniesione ok. połowy XIX wieku.
Kościół pw. św. Antoniego – zbudowany z fundacji Marcina Gorzkowskiego. W wyniku pożaru w roku 1970 uległ całkowitemu zniszczeniu.

Związani z Jasienicą Rosielną

Paweł Biedka (1868–1930), urodzony w Jasienicy Rosielnej, doktor praw, adwokat, urzędnik, działacz społeczny, burmistrz Sanoka.
Stanisław Bełch (1904–1989), kapłan rzymskokatolicki, kapelan WP, wikariusz w parafii jasienickiej.
Ignacy Płonka (1904–2000), urodzony w Jasienicy Rosielnej, instruktor harcerski.
Adam Ablewicz (1913–1999), kapłan rzymskokatolicki, duchowny w parafii jasienickiej.
Kazimierz Gustaw Zemła (ur. 1931), urodzony w Jasienicy Rosielnej, artysta rzeźbiarz, pedagog.

Urodzeni w Jasienicy Rosielnej, ofiary zbrodni katyńskiej, zostali uhonorowani przez zasadzenie Dębów Pamięci przy miejscowej Szkole Podstawowej^[9]^[10]:

Jan Kuźnar (1893–1940), doktor praw, porucznik pospolitego ruszenia rezerwy Wojska Polskiego (Katyń)
Franciszek Krupa (1895–1940), posterunkowy Policji Państwowej (Kalinin).
Stanisław Walczak (1912–1940), podporucznik Wojska Polskiego (Katyń).

Sport

W miejscowości istnieje klub piłki nożnej, Błękitni Jasienica Rosielna, grający w A klasie, grupa Krosno II.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 44795
↑ Strona gminy, statystyki
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2015, s. 369 [zarchiwizowane 2015-09-10] .
↑ ^a ^b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Karol Wild: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: 1855, s. 71.
↑ Benedykt Gajewski: Domaradz. Wieś nad Stobnicą
↑ Strona parafii. [dostęp 2012-02-29]. (pol.).
↑ Obchody uroczystości zasadzenia "Dębu Pamięci". sp.zs-jasienicaros.pl, 29 września 2009. [dostęp 2014-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 kwietnia 2014)].
↑ Uroczystości "Katyń 1940 – 2010". sp.zs-jasienicaros.pl, 29 września 2009. [dostęp 2014-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 kwietnia 2014)].

Linki zewnętrzne

Jasienica (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 471 .
Historia
Historia Żydów w Jasienicy Rosielnej na portalu Wirtualny Sztetl

Gmina Jasienica Rosielna

Siedziba gminy: Jasienica Rosielna

Wsie	Blizne Jasienica Rosielna Orzechówka Wola Jasienicka
Integralne części wsi	Błędna Brzezianka (Jasienica Rosielna) Brzezianka (Orzechówka) Budy (Blizne) Budy (Orzechówka) Czarna Górka (Blizne) Czarna Górka (Jasienica Rosielna) Czerwonki Czubówka Dół Drożdżalówka Dudki Dwór Fiejdaszówka Góra Góra Druga Góra Pierwsza Górka Jakowiec Jasionka Kaczmarówka Kozia Górka Krzemionka Kuflowa Górka Łąki Matejówka Miasteczko Moczarze Niebylec Nowa Wieś Pańskie Pola Pańskie Pole Płosina Dolna Płosina Górna Podlas (Jasienica Rosielna) Podlas (Wola Jasienicka) Podlesie Poprawka Potoki Role Stara Poczta Stawiska Sznajdrówka Widlacz Wola Orzechowska Wygon Zagórze Zapolany Zastawie

Wsie

Blizne
Jasienica Rosielna
Orzechówka
Wola Jasienicka

Integralne
części wsi

Błędna
Brzezianka (Jasienica Rosielna)
Brzezianka (Orzechówka)
Budy (Blizne)
Budy (Orzechówka)
Czarna Górka (Blizne)
Czarna Górka (Jasienica Rosielna)
Czerwonki
Czubówka
Dół
Drożdżalówka
Dudki
Dwór
Fiejdaszówka
Góra
Góra Druga
Góra Pierwsza
Górka
Jakowiec
Jasionka
Kaczmarówka
Kozia Górka
Krzemionka
Kuflowa Górka
Łąki
Matejówka
Miasteczko
Moczarze
Niebylec
Nowa Wieś
Pańskie Pola
Pańskie Pole
Płosina Dolna
Płosina Górna
Podlas (Jasienica Rosielna)
Podlas (Wola Jasienicka)
Podlesie
Poprawka
Potoki
Role
Stara Poczta
Stawiska
Sznajdrówka
Widlacz
Wola Orzechowska
Wygon
Zagórze
Zapolany
Zastawie

Powiat brzozowski (1920–39 i 1945–75) (► II RP)

Siedziba powiatu – Brzozów

Przynależność wojewódzka	woj. lwowskie (1920–39) woj. rzeszowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Brzozów Dynów (do 1934)
Miasteczka (1920–34)	Jasienica
Gminy miejskie (1920–39→ i 1945–75)	Brzozów Dynów (od 1946)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39→, ←1945–54 i 1973–75)	Brzozów (od 1973) Domaradz Dydnia Dynów Grabownica Starzeńska Haczów Jasienica Rosielna (od 1973) Nozdrzec Przysietnica (do 1954)
Gromady (1954–72)	Bachorz (1954–72) Bartkówka (1954–68) Barycz (1954–59) Blizne (1954–72) Dąbrówka Starzeńska (1969–72) Domaradz (1954–72) Dydnia (1954–72) Dylągowa (1954–61) Golcowa (1954–72) Górki (1954–61) Grabownica Starzeńska (1954–72) Haczów (1954–72) Harta (1954–72) Hłudno (1954–59) Humniska (1954–72) Izdebki (1954–72) Jasienica Rosielna (1954–72) Jasionów (1954–72) Krzemienna (1954–68) Łubno (1954–72) Malinówka (1954–61) Niebocko (1954–72) Nozdrzec (1954–72) Orzechówka (1954–60) Przysietnica (1954–72) Siedliska (1954–68) Stara Wieś (1954–72) Trześniów (1954–60) Wesoła (1954–72) Witryłów (1954–68)

Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) ^OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.