Kołaczyce

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Rynek z ratuszem

Herb

Państwo

Polska

Województwo

podkarpackie

Powiat

jasielski

Gmina

Kołaczyce

Prawa miejskie

1354-1919, 2010

Burmistrz

Magdalena Stasiowska

Powierzchnia

7,15 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość

1420^[1]
198,6 os./km²

Strefa numeracyjna

Kod pocztowy

38-213

Tablice rejestracyjne

RJS

Położenie na mapie gminy Kołaczyce

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa podkarpackiego

Położenie na mapie powiatu jasielskiego

49°48′30″N 21°26′25″E/49,808333 21,440278

TERC (TERYT)

1805054

SIMC

0353968

Multimedia w Wikimedia Commons

Strona internetowa

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Kołaczyce

Kołaczyce – miasto w Polsce położone w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Kołaczyce; siedziba gminy Kołaczyce.

W latach 1954–1972 wówczas wieś należała i była siedzibą władz gromady Kołaczyce. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Kołaczyce leżą w historycznej ziemi sandomierskiej Małopolski, w średniowieczu położone były w powiecie pilzneńskim w województwie sandomierskim^[2].

Miejscowość jest siedzibą parafii św. Anny, należącej do dekanatu Brzostek, diecezji rzeszowskiej.

Geografia

Miasto od północy sąsiaduje Bukową i Sowiną, od zachodu graniczy z Kłodawą i Ujazdem, a wschodu i południa z Nawsiem Kołaczyckim. Zachodnią granicą miejscowości jest rzeka Wisłoka.

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 73.

Kołaczyce widziane z Bączala Górnego

Historia

Miasto lokowane przez króla Kazimierza Wielkiego w roku 1339. Kolejne pisemne wzmianki o miejscowości pochodzą z 1345 roku^[3]. Wymienia się też w nich Ostasza – kasztelana lubelskiego. Za panowania króla Kazimierza Wielkiego Kołaczyce zostały założone przez benedyktynów tynieckich w 1358 roku^[4].

Kołaczyce wraz z kilkoma okolicznymi wsiami należały do opactwa tynieckiego, którego były własnością do I rozbioru Polski. W 1546 r. był wielki pożar w Kołaczycach. Po zniesieniu Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, po pierwszym rozbiorze Polski rząd austriacki wydzierżawił te dobra osobom prywatnym. Od tego czasu miasto Kołaczyce zmieniało właścicieli. Pierwszym był Paweł Kmita Chorzewski. W 1779 r. miasto wraz z innymi wsiami zostało sprzedane za 80 000 florenów i 59 koron Karolowi Ederowi, Janowi obojga imion, Jakubowi baronowi Boesmerowi i Friesowi. Towarzystwo to z kolei odsprzedało z kolei Kołaczyce i Nawsie Kołaczyckie wraz z innymi jeszcze wsiami Achillesowi Johannotowi za 80 000 zł w 1811 r. W ten sposób Kołaczyce stały się miastem prywatnym.

Pomimo częstych zmian właścicieli w miasteczku rozwijał się handel i rzemiosło. Już pod koniec XVIII w. Ewaryst Andrzej, hr. Kuropatnicki w swym „Opisaniu królestw Galicyi i Lodomeryi” podawał: Kołaczyce. Całe miasto i z kościołem drewniane., fabryką ganczarską glinianych naczyń kołaczyckich zwanych sławne, któremi na galarach handlują do Warszawy, Torunia i Gdańska, oraz i jajami ztąd jest handel ich^[5].

Latem w 1884 roku powiat jasielski i okoliczne miejscowości obiegła '„wiadomość o spaleniu się miasteczka Kołaczyce...”'^[6] Spłonęło wówczas 86 domów mieszkalnych i 20 stodół, a 125 rodzin poniosło straty szacowane na 246 374 złr. Powstał Komitet Pomocy Pogorzelcom pod przewodnictwem proboszcza z Kołaczyc, ks. kan. Textorysa w składzie: Jędrzej Slęzak, Stanisław Dutkiewicz, Paweł Śliz (burmistrz), Jan Kiełbasa, Marcin Falarz i Jan Matuszewski^[7].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 500 Żydów. 12 sierpnia 1942 roku getto zostało zlikwidowane; 300 osób zostało zamordowanych w lesie w Kowalowkach oraz kilkudziesięciu w Krajowicach koło Jasła a pozostali zostali wywiezieni do getta w Jaśle, a stamtąd do obozu zagłady Bełżcu i tam zamordowani^[8].

Prawa miejskie straciły Kołaczyce w 1919 roku. Ponownie odzyskały je 1 stycznia 2010 roku, stając się drugim po Jaśle miastem powiatu jasielskiego.

Toponimia

Colanthicze 1330, własność benedyktynów z Tyńca; Colaczicze 1358; Colacice 1401; w roku 1354 uzyskały prawa miejskie od króla Kazimierza Wielkiego^[9].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Kołaczyc w 2014 roku^[1].

Zabytki

dom z podcieniami z 1792 roku – ul. Rynek 62; nr rej.: A-222 z 9.10.1959^[10],
kościół parafialny pw. św. Anny, w stylu neogotyckim z zabytkową kropielnicą (1632) i chrzcielnicą z XVII wieku; nr rej.: A-229 z 26.11.1990^[10]

Kościół św. Anny
Zabytkowy dom (Rynek 15)
Fontanna Bartek na rynku

rynek miejski z fontanną Bartek ufundowaną przez hr. Łosia z Brzysk,
budynek Gminnego Przedszkola w Kołaczycach z początku XIX – ul. Rynek 13,
kapliczka z I połowy XIX wieku – ul. Mickiewicza 1,
figura Matki Boskiej w rynku, postawiona w 1803 roku,
figura św. Franciszka z 1885 na zjeździe z drogi Jasło – Pilzno,
zajazd z XVIII (przebudowany w latach 50. XX wieku) – ul. Rynek 2,
dom z XVIII wieku – ul. Rynek 10,
dom z XVIII wieku, przebudowany po 1886 – ul. Rynek 17,
dom z XVIII wieku – ul. Rynek 18,
cmentarz wojenny nr 38 Kołaczyce – Olszyny,
cmentarz wojenny nr 39 (kwatera na cmentarzu parafialnym),

Edukacja

Zespół Szkół Podstawowej i Gimnazjum
Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie

Ratusz
Cmentarz wojenny nr 39
Cmentarz wojenny nr 38

Sport

W mieście działa klub piłki nożnej Ostoja Kołaczyce, grający w klasie okręgowej.

Urodzeni w Kołaczycach

Stanisław Matuszewski – polski nauczyciel^[11], dyrektor Państwowego Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Czortkowie^[12]^[13]
Mieczysław Żygłowicz – major WP, żołnierz Narodowej Organizacji Wojskowej, Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej, nauczyciel, dyrektor Szkoły Podstawowej nr 1 w Jaśle^[14]
Bolesław Rączka – porucznik Wojska Polskiego, działacz polonijny w Ottawie, fundator Domu Pogodnej Starości w Kołaczycach^[15]^[16].

Współpraca

Zobacz też

Nadleśnictwo Kołaczyce

Przypisy

↑ ^a ^b Kołaczyce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ SławomirS. Wróblewski SławomirS., Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu, wyd. 1, Nowy Sącz: Wydawnictwo GOLDRUK, 2006, s. 68, ISBN 83-924034-5-2, OCLC 213133180 .
↑ Monografia miasteczka Kołaczyc z 1908 r. (W:)Władysław Sarna, Opis powiatu jasielskiego, Kraków 1939, s. 65.
↑ Zbigniew Zyglewski, Polityka klasztorna Kazimierza Wielkiego, w: Kazimierz Wielki i jego państwo, 2011, s. 170.
↑ Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: „Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi”, Przemyśl 1786.
↑ „Nowiny jasielskie”, nr 16 1884, s. 4–5.
↑ Op.cit. Nr 22 1884, s. 4.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 523 .
↑ Stanisław Rospond. Słownik etymologiczny miast i gmin. 1984. s 151.
↑ ^a ^b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 31 .
↑ HenrykH. Kopia HenrykH., Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie, Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 45 .
↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Juljusza Słowackiego w Czortkowie za rok szkolny 1927–1928. Czortków, 1928, s. 12, 42.
↑ Arie Wolf. Pan Dyrektor Matuszewski – pamięci wybitnego pedagoga – polonisty.
↑ UMJ, Mieczysław Żygłowicz odznaczony :: Wiadomości :: Jaslo4u.pl [online], 2015 [zarchiwizowane z adresu 2019-02-15] .
↑ Gmina Kołaczyce poprowadzi DPS? :: Wiadomości :: Jaslo4u.pl [online], jaslo4u.pl [dostęp 2022-09-12] .
↑ por [online], spkottawa.ca [dostęp 2022-09-12] .

Linki zewnętrzne

Kołaczyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 270 .
Monografia miasteczka Kołaczyc (1939) w bibliotece Polona

Miasta województwa podkarpackiego

Miasta na prawach powiatu	Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg
Miasta powiatowe	Brzozów Dębica Jarosław Jasło Kolbuszowa Krosno Lesko Leżajsk Lubaczów Łańcut Mielec Nisko Przemyśl Przeworsk Ropczyce Rzeszów Sanok Stalowa Wola Strzyżów Tarnobrzeg Ustrzyki Dolne
Miasta gminne	Baranów Sandomierski Bircza Błażowa Boguchwała Brzostek Cieszanów Dubiecko Dukla Dynów Głogów Małopolski Iwonicz-Zdrój Jawornik Polski Jedlicze Kańczuga Kołaczyce Narol Nowa Dęba Nowa Sarzyna Oleszyce Pilzno Pruchnik Przecław Radomyśl Wielki Radymno Rudnik nad Sanem Rymanów Sędziszów Małopolski Sieniawa Sokołów Małopolski Tyczyn Ulanów Zagórz Zaklików

Gmina Kołaczyce

Siedziba gminy: Kołaczyce

Miasto	Kołaczyce
Wsie	Bieździedza Bieździadka Krajowice Lublica Nawsie Kołaczyckie Sieklówka Sowina
Integralne części wsi	Blech Chrzanowa Czarna Dział Dziury Folwark Góry Granice Kopciówka Kozówka Łazy Łazy Bieździadeckie Pod Bieździedzą Podlas Półrolek Przymiarki Rola Rzeki (Bieździedza) Rzeki (Sieklówka) Rzeki Lublickie Rzym Sowina Dolna Sowina Górna

Powiat jasielski

Miasta	Jasło Kołaczyce
Gminy miejskie	Jasło
Gmina miejsko-wiejska	Kołaczyce
Gminy wiejskie	Brzyska Dębowiec Jasło Krempna Nowy Żmigród Osiek Jasielski Skołyszyn Tarnowiec

Powiat jasielski (1920–1975) (► GG)

Siedziba powiatu – Jasło

Przynależność wojewódzka

woj. krakowskie (1920–39)
dystrykt krakowski (GG) (1939–45)
woj. rzeszowskie (1945–75)

Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)

Brzostek (← 1932–34)
Jasło
Osiek (do 1934)

Miasteczka (1920–34)

Dębowiec
Jodłowa (← od 1932)
Kołaczyce
Żmigród Nowy

Gminy miejskie (1920–75)

Brzostek (← 1932–34)
Jasło

Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–54 i 1973–75)

Brzostek (od 1973)
Brzostek I (do 1954)
Brzostek II (do 1954)
Brzyska (od 1973)
Dębowiec
Jasło
Jodłowa
Kołaczyce
Krempna
Osiek Jasielski
Siedliska Bogusz (1949–54)
Skołyszyn
Szerzyny
Tarnowiec
Żmigród Nowy (Nowy Żmigród)

Gromady
(1954–72)

Bączal Dolny (1954–61)
Bieździadka (1954–72)
Błażkowa (1954–68)
Brzostek (1954–72)
Brzyska (1954–72)
Brzyszczki (1954–72)
Cieklin (1954–72)
Czermna (1954–72)
Dębowiec (1954–72)
Gliniczek (1954–61)
Glinik Polski (1954–72)
Grudna Dolna (1954–61)
Harklowa (1954–72)
Jodłowa (1954–72)
Kaczorowy (1954–60)
Kamienica Górna (1954–59)
Kąty (1954–72)
Klecie (1954–61)
Kołaczyce (1954–72)
Krempna (1954–72)
Lipnica Dolna (1954–61)
Lubcza (1954–57 →)
Łubno Szlacheckie (1954–59)
Niegłowice (1954–72)
Nienaszów (1954–61)
Nowy Żmigród (1954–72)
Ołpiny (1954–72)
Osiek Jasielski (1954–72)
Osobnica (1954–72)
Pielgrzymka (1954–59)
Przeczyca (1954–60)
Samoklęski (1954–61)
Siedliska Bogusz (1954–72)
Sieklówka Górna (1954–59)
Skołyszyn (1954–72)
Sobniów (1954–72)
Sowina (1954–59)
Szebnie (1954–72)
Szerzyny (1954–72)
Święcany (1954–72)
Tarnowiec (1954–72)
Trzcinica (1954–61)
Zagórze (1954–59)
Załęże (1954–57)
Żmigród Nowy (1954–72)
Żmigród Stary (1954–59)

Gminy (1939–45)

Miejskie

Biecz (←→)
Dukla (← 1939–41 →)
Gorlice (←→)
Jaslo
Krosno (← 1939–41 →)

Wiejskie

Biecz (←→)
Bobowa (←→)
Brzostek I
Brzostek II
Chorkówka (← 1939–41 →)
Dębowiec
Frysztak (←→)
Glinik Mariampolski (←→)
Gładyszów (←→)
Iwonicz (← 1939–41 →)
Jasło
Jedlicze (← 1939–41 →)
Jodłowa
Kołaczyce
Korczyna (← 1939–41 →)
Krempna
Lipinki (←→)
Łużna (←→)
Miejsce Piastowe (← 1939–41 →)
Nadole (← 1939–41 →)
Osiek Jasielski
Odrzykoń (← 1939–41 →)
Polany (←→)
Ropa (←→)
Rzepiennik Strzyżewski (←→)
Sękowa (←→)
Skołyszyn
Szerzyny
Śnietnica (←→)
Tarnowiec
Tylawa (← 1939–41 →)
Uście Ruskie (←→)
Wiśniowa (←→)
Żmigród Nowy

Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) ^OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.

Kontrola autorytatywna (miasto):