Tiếng Nam Á nguyên thủy
| Tiếng Nam Á nguyên thủy | |
|---|---|
| Phân loại | Nam Á
|
| Mã ngôn ngữ | |
Tiếng Nam Á nguyên thủy (tiếng Anh gọi là Proto-Austroasiatic, viết tắt PAA) là một ngôn ngữ phục dựng, được coi như tiền thân của mọi ngôn ngữ Nam Á.[1]
Từ vựng
Từ vựng tiếng Nam Á nguyên thủy (Sidwell và Rau 2015:340-363):[2]
| tiếng Anh | tiếng Việt | tiếng Nam Á nguyên thủy | từ hậu thân tiếng Việt (nếu có) |
|---|---|---|---|
| all | tất cả | *klɔʔ | |
| all | tất cả | *tum | |
| ashes | tro | *bɔh, *buːh | |
| bark | vỏ | *-pɔːk | |
| belly | bụng | *buŋ | > bụng |
| middle | giữa | *kluŋ | > trong |
| belly | bụng | *wiəŋ | |
| bird | chim | *ciːm, *ceːm | > chim |
| to bite | cắn | *kap | > cạp |
| to bite | cắn | *kat | |
| to bleed | chảy máu | *saːm | > tươm (?) |
| to bleed | chảy máu | *ɟhaːm, *(b/m)haːm | |
| bone | xương | *cʔaːŋ | > xương |
| breast | vú | *toːh | |
| to ignite | đốt | *coːh | |
| to ignite | đốt | *tɔːt, *tuːt | > đốt |
| to burn | cháy | *guːc | |
| fingernail | móng tay | *-rsiːm | |
| cloud | mây | *rməl | > mây |
| cloud(y) | (nhiều) mây | *ʔuːt | |
| cold | lạnh | *tkat | |
| cold | lạnh | *ŋi(ə)t | |
| to arrive | đến | *truh | |
| to die | chết | *kceːt | > chết |
| dog | chó | *cɔːʔ | > chó |
| to drink | uống | *ʔuək | |
| to suck, drink | hút, uống | *hoːc | > hút |
| dry | khô | *raɲ | |
| ear | tai | *-toːr | |
| earth | đất | *tiʔ | |
| to eat | ăn | *caːʔ | |
| egg | trứng | *p(n)ləːŋ | |
| egg | trứng | *-tap | |
| egg | trứng | *ktam | |
| eye | mắt | *mat | > mắt |
| fat, oil | dầu | *pri(ə)ŋ | |
| fat, oil | dầu | *klaɲ | |
| fire | lửa | *ʔuːs, *ʔɔːs | > củi |
| fish | cá | *kaʔ | > cá |
| to fly | bay | *par | > bay |
| to fly | bay | *həːr | |
| foot, leg | chân | *ɟəːŋ | > chân |
| full | đầy | *biːŋ; *beːɲ | |
| to give | cho | *ʔam | |
| to give | cho | *ʔa(ː)n | |
| to give | cho | *ʔVːj | |
| good | tốt | *ləʔ, *lʔɔʔ | |
| young, green | trẻ, xanh | *kciʔ | |
| green | xanh | *-ŋaːr | |
| hair | tóc | *suk, *sɔːk | > tóc |
| hand, arm | tay | *tiːʔ | > tay (?) |
| to hear | nghe | *ktəŋ | |
| to hear | nghe | *rməŋ | |
| to hear | nghe | *saŋ | |
| heart | tim | *(p)nɔːs | |
| horn | sừng | *draŋ | |
| horn | sừng | *krəŋ | > sừng |
| I | tôi | *ʔaɲ | |
| to die | chết | *krceːt | > giết |
| knee | đầu gối | *-kuːl | > gối |
| to know | biết | *naŋ | |
| leaf | lá | *slaʔ | > lá |
| liver | gan | *kləːm | |
| liver | gan | *ris | |
| high, long | cao, dài | *ɟroŋ, *ɟrɔŋ | |
| long | dài | *ɟləːŋ, *ɟliːŋ | |
| louse | chấy | *ciːʔ | > chấy |
| much, many | nhiều | *gləŋ | |
| flesh | thịt | *sac | |
| moon | mặt trăng | *khaj | |
| hill, mountain | đồi núi | *bruːʔ | > rú (trong rừng rú) |
| hill | đồi | *bnəm | |
| hill | đồi | *du(ə)l | > đồi |
| mountain | núi | *-mɔl | |
| mouth, opening | miệng, mở | *paːŋ | |
| mouth | miệng | *mɔːɲ | > miệng |
| nose, beak | mũi, mỏ | *smuər | |
| name | tên | *-məh | |
| neck | cổ | *kɔʔ | > cổ |
| nape | gáy | *-kɔːŋ | |
| throat | họng | *-lɔːŋ | |
| new | mới | *tmiːʔ | |
| night | đêm | *cəːm | |
| night | đêm | *-tam | > đêm (?) |
| nose | mũi | *mɔːh, *muːh, *muːs | > mũi |
| used up, lacking | thiếu | *ʔət | > hết |
| not | không | *ʔam | |
| one | một | *diʔ | |
| one | một | *muəj, *moːj | > một |
| person | người | *ʔiːʔ | |
| person | người | *mraʔ | |
| rain | mưa | *gmaʔ | > mưa |
| sky, rain | trời, mưa | *briːʔ | |
| red | đỏ | *-saw | |
| road, way | đường | *kraʔ | > sá (trong đường sá) |
| road, way | đường | *ɗeːŋ, *ɗiəŋ | |
| road, way | đường | *truːŋ,*trɔːŋ | |
| road, way | đường | *glɔːŋ | |
| root | rễ | *riəs | > rễ |
| round | tròn | *wi(ə)l | |
| sand | cát | *ksa(ː)c | > cát |
| to see | nhìn | *jɔl | |
| to sit down | ngồi | *ŋgu(ː)j | > ngồi |
| to sit, stay | ngồi, ở | *-kuːʔ | |
| skin | da | *huːr | |
| to lie down, sleep | ngủ | *tiək | |
| to lie down, sleep | ngủ | *ɓic | |
| small | nhỏ | *dit, *kɗi(ə)t | > nít (trong con nít) |
| smoke (noun) | khói | *ptoʔ | |
| to speak | nói | *ŋaːj | |
| to stand up | đứng lên | *dək | |
| to stand | đứng | *ɟə(ː)ŋ, *ɟuːŋ | |
| to stand | đứng | *taːw | |
| star | sao | *s(ʔ)maɲ | |
| stone | đá | *tmɔʔ | |
| sun, day | ngày | *tŋiːʔ | > ngày |
| to swim, wade | bơi | *loːj | > lội |
| tail | đuôi | *sntaʔ | |
| stalk, tail | cuống, đuôi | *-dɔːŋ | |
| that (distal) | kia | *tiːʔ | > đấy |
| that (medial) | đó | *tɔʔ | > đó |
| 3rd person | nó, ấy | *gi(ː)ʔ | |
| this (proximal) | này | *niʔ; *neʔ | > này |
| this; here | này, đây | *nɔ(ː)ʔ | |
| you (singular) | mày | *miːʔ | > mi, mày |
| tongue | lưỡi | *lntaːk | |
| tooth | răng | *lmVɲ | |
| tooth | răng | *sraŋ | |
| tooth | răng | *p(i)əŋ | |
| tree, wood | cây | *ɟhuːʔ, *ɟhiːʔ | |
| trunk, stem, tree | thân cây | *tnəːm | |
| two | hai | *ɓaːr | > hai |
| hot | nóng | *toʔ | |
| hot | nóng | *taɲ | |
| warm | ấm | *(s)ʔ(a/ə)m | > ấm |
| water | nước | *ɗaːk | > nước |
| we (inclusive) | chúng ta | *ʔiːʔ | |
| we (exclusive) | chúng tôi | *ʔjeːʔ | |
| what | gì | *məh | |
| white | trắng | *ɓɔːk | |
| white | trắng | *-lɔːk | |
| who | ai | *mVh | > mô |
| woman, female | nữ | *kan | |
| wife | vợ | *k(-)duər | |
| yellow | vàng | *-ŋaːr |
Xem thêm
Tham khảo
- ^ Jenny, Mathias and Paul Sidwell, eds (2015). The Handbook of Austroasiatic Languages. Leiden: Brill.
- ^ Sidwell, Paul and Felix Rau (2015). "Austroasiatic Comparative-Historical Reconstruction: An Overview." In: Jenny, Mathias and Paul Sidwell, eds (2015). The Handbook of Austroasiatic Languages. Leiden: Brill.
Tài liệu
- Trần Trí Dõi. 2011. Giáo trình lịch sử tiếng Việt. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
