Jarczów
wieś | |||
Kościół pw. św. Stanisława (dawna cerkiew) | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | tomaszowski | ||
Gmina | Jarczów | ||
Wysokość | ok. 270 m n.p.m. | ||
Liczba ludności (2021) | |||
Strefa numeracyjna | 84 | ||
Kod pocztowy | 22-664[4] | ||
Tablice rejestracyjne | LTM | ||
SIMC | 0890040[5] | ||
Położenie na mapie gminy Jarczów | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa lubelskiego | |||
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego | |||
50°25′26″N 23°35′15″E/50,423889 23,587500[1] | |||
|
Jarczów (ukr. Ярчів) – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Jarczów, na obszarze Równiny Bełskiej[5][6].
Jarczów uzyskał lokację miejską w 1755 roku, zdegradowany w 1869 roku[7].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jarczów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.
Wieś dzieli się na osiedla: Kolonia I, Kolonia II, Zaolzie, Zawady, Centrum.
Miejscowość jest sołectwem, siedzibą gminy Jarczów[8]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 374 mieszkańców[9].
Zabytki
- drewniany kościół pw. św. Mikołaja (dawna cerkiew)
- Osobny artykuł: Kościół św. Stanisława Biskupa w Jarczowie (stary).
- kopiec Józefa Piłsudskiego
Do czasów II wojny światowej w Jarczowie znajdowała się murowana synagoga (została zniszczona przez Niemców).
Historia
Pierwsze wzmianki o istnieniu Jarczowa (Konwicy) pochodzą z 1487 r. W 1569 r. współwłaścicielem wsi był Andrzej Jarczowski. Jarczów znajdował się w posiadaniu rodziny Jarczowskich, od których pochodzi nazwa wsi, do połowy XVIII w. Wtedy nowym właścicielem osady został[10] Maurycy Józef Kurdwanowski – rotmistrz królewski i starosta baranowski oraz bruśniowski[11][12]. Z jego inicjatywy Jarczów uzyskał w 1755 r. prawa miejskie. W Archiwum Akt Dawnych w Warszawie zachował się pierwszy herb Jarczowa – na czerwonym tle umieszczono miarę zbożową, nad nią białą rękę z żółtym strychulcem, a u dołu szuflę.[potrzebny przypis] Jan Górak zamieszcza inną wersję herbu – z głową osła[13].
Miasteczko powstało na gruntach wsi Korhynie.
W 1772 r. Jarczów znalazł się w zaborze austriackim, w 1809 r. w Księstwie Warszawskim, a od 1815 r. wszedł w skład Królestwa Polskiego.
W 1841 r. wielki pożar zniszczył miasto. W 1846 r. właścicielem Jarczowa został hrabia O’Donnel, który na stałe przebywał w Wiedniu. Jego plenipotentem był hrabia Łoś. Po 1850 r. właścicielami miasta zostali Makomascy.
Podczas powstania styczniowego, w nocy z 24 na 25 października 1863 r., w Jarczowie doszło do zaciętej walki pomiędzy oddziałem konnym powstańców pod dowództwem majora Czyżewicza a Kozakami. Oddziały kozackie poniosły w tej walce klęskę.
13 stycznia 1870 r. pozbawiono Jarczów praw miejskich[14]. Mimo to w Jarczowie w dalszym ciągu istniała kancelaria gminna.
Po I wojnie światowej w osadzie powstała jednoklasowa szkoła polska. Początkowo znajdowała się w budynku prywatnym i uczył w niej tylko jeden nauczyciel – Kazimierz Chmielowski. Dzięki staraniom Kazimierza Ligowskiego w okresie międzywojennym w Jarczowie wybudowany został nowy budynek szkoły, budynek urzędu gminy oraz młyn. Był to okres ożywienia gospodarczego miejscowości. Przed II wojną światową w Jarczowie zamieszkiwała w większości ludność żydowska i ukraińska, a rodzin polskich było niewiele.[potrzebny przypis]
Po wybuchu II wojny światowej, 23 września 1939 r., pod Jarczowem trwały zacięte walki polsko-niemieckie. W dniach 22–24 maja 1941 r. hitlerowcy rozstrzelali 13 mieszkańców Jarczowa. Wieś została wyzwolona spod okupacji niemieckiej 21 lipca 1944 r.
W Jarczowie znajdowała się drewniana cerkiew z początku XVII wieku. Początkowo była to cerkiew unicka, od około 1870 roku prawosławna. W 1910 roku została odnowiona. Wokół cerkwi chowano zmarłych. W roku 1921 cerkiew zamieniono na kościół.
Zobacz też
- Cmentarz żydowski w Jarczowie
- Jarczów-Kolonia Druga
- Jarczów-Kolonia Pierwsza
- Jarczówek
- Najmniejsze miasto Polski
- Akcja „Wisła”
- Związek Ukraińców w Polsce
- Parafia św. Mikołaja w Tomaszowie Lubelskim
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 44494
- ↑ Wieś Jarczów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-10-31] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-10-31] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 376 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36-37.
- ↑ BIP gminy, sołectwa
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Historia Żydów w Jarczowie
- ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 13. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1909, s. 216.
- ↑ Czasem wzmiankowany jako starosta bełski (zob. Historia Żydów w Jarczowie), jednak w spisach urzędników województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV–XVIII wieku (zob. Urzędnicy dawnej rzeczypospolitej XIV–XVIII wieku: spisy / opracowali Henryk Gmiterek, Ryszard Szczygieł; pod redakcja Antoniego Gąsiorowskiego. T. 3: ziemie ruskie. Zeszyt 2: Urzędnicy województwa Bełskiego i ziemi Chełmskiej XIV–XVIII wieku: spisy. Kόrnik : Polska akademia nauk, Biblioteka Kόrnicka, 1992, s. 64–65, s. 240.) nie ma o nim żadnej wzmianki.
- ↑ Jan Górak: Miasta i miasteczka Zamojszczyzny. Zamość: OBiDZ, 1990, s. 53.
- ↑ Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, str. 471)
Linki zewnętrzne
- Historia Żydów w Jarczowie na portalu Wirtualny Sztetl
- Jarczów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 447 .
- Jarczów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 5 .
- p
- d
- e
- Siedziba gminy: Jarczów
Wsie |
|
---|---|
Kolonie |
|
Osady |
|
Osada leśna | |
Części wsi |
|
Części kolonii |
|
- p
- d
- e
- Siedziba powiatu – Tomaszów (Lubelski)
Przynależność wojewódzka |
|
---|---|
Miasta |
|
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–1975) |
|
Gromady (1954–72) |
|
- p
- d
- e
|
- p
- d
- e
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).