Louis XIV của Pháp
| Louis XIV của Pháp | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Vua Mặt trời | |||||
 Louis XIV, họa phẩm của Hyacinthe Rigaud năm 1701 | |||||
| Quốc vương nước Pháp và Navarra | |||||
| Tại vị | 14 tháng 5 năm 1643 – 1 tháng 9 năm 1715 72 năm, 110 ngày | ||||
| Đăng quang | 7 tháng 6 năm 1654 | ||||
| Nhiếp chính | Ana của Tây Ban Nha (1643-1651) | ||||
| Tiền nhiệm | Louis XIII  | ||||
| Kế nhiệm | Louis XV | ||||
| Thông tin chung | |||||
| Sinh | 5 tháng 9 năm 1638 Château de Saint-Germain-en-Laye, Saint-Germain-en-Laye, Vương quốc Pháp | ||||
| Mất | 1 tháng 9 năm 1715 (76 tuổi) Lâu đài Versailles, Versailles, Vương quốc Pháp | ||||
| An táng | Nhà thờ Saint-Denis, Saint-Denis, Pháp | ||||
| Phối ngẫu | María Teresa của Tây Ban Nha Françoise d'Aubigné | ||||
| Hậu duệ | Louis, Thái tử nước Pháp Anne-Elisabeth của Pháp Marie-Anne của Pháp Marie-Thérèse của Pháp Philippe-Charles của Pháp Louis-François của Pháp | ||||
| |||||
| Vương tộc | Nhà Bourbon | ||||
| Thân phụ | Louis XIII của Pháp | ||||
| Thân mẫu | Ana của Tây Ban Nha | ||||
| Chữ ký |  | ||||
| Một phần của loạt bài về |
| Văn hóa Pháp |
|---|
 |
| Pháp thời Trung Cổ • Pháp cận đại • Chế độ cũ • Chiến tranh tôn giáo Pháp • Louis XIV của Pháp • Cách mạng Pháp • Các cuộc chiến tranh của Napoléon • Đệ tam Cộng hòa Pháp • Pháp thế kỷ 20 |
| Dân tộc |
| Tiếng Pháp • Tiếng Alsatia • Tiếng Breton • Tiếng Catalunya • Tiếng Corsica • Tiếng Gallo • Tiếng Occitan • Tiếng Tahiti |
| Ẩm thực |
| Văn học |
| Truyền thông |
|
|
Louis XIV của Pháp (Louis Dieudonné; 5 tháng 9 năm 1638 – 1 tháng 9 năm 1715), còn được gọi là Louis Đại đế (Louis the Great, Louis le Grand) hay Vua Mặt Trời (The Sun King, le Roi Soleil), là một quân chủ thuộc Nhà Bourbon, đã cai trị với danh hiệu Vua của Pháp và Navarra từ ngày 14 tháng 5 năm 1643 cho đến khi ông qua đời vào năm 1715. Ông được xem là một trong những nhà chinh phạt lớn trong lịch sử.[1] Triều đại kéo dài 72 năm 110 ngày đã khiến ông trở thành vị vua của một quốc gia có chủ quyền tại vị lâu nhất trong lịch sử.[2][a] Pháp dưới thời Louis XIV là biểu tượng của thời đại chuyên chế ở châu Âu.[4] Xung quanh nhà vua là hàng loạt nhân vật chính trị, quân sự và văn hóa quan trọng, chẳng hạn như Mazarin, Colbert, Louvois, Grand Condé, Turenne, Vauban, Boulle, Molière, Racine, Boileau, La Fontaine, Lully, Charpentier, Marais, Le Brun, Rigaud, Bossuet, Le Vau, Mansart, Charles Perrault, Claude Perrault và Le Nôtre.
Ông lên ngôi khi được 4 tuổi, và được mẹ là Ana của Tây Ban Nha nhiếp chính. Khi lên 9 tuổi, sau những cuộc nổi loạn, ông được dẫn đi ẩn náu khỏi kinh đô Paris. Ông cảm thấy bị sỉ nhục và nhất quyết muốn tự chủ, không để ai chi phối như Hồng y Richelieu đã chi phối cha ông và Hồng y Mazarin đã chi phối mẹ ông. Cũng từ đây trở về sau, ông có ác cảm với kinh đô Paris và không bao giờ muốn trở lại thành phố này. Năm 1661, khi được 23 tuổi, Louis XIV mới chính thức cai trị vương quốc sau cái chết của Hồng y Mazarin.[5] Là một người tuân thủ khái niệm về quyền lực thần thánh, Louis XIV chủ trương thiết lập một triều đình chuyên chế, xóa bỏ tàn dư phong kiến phân quyền đã ảnh hưởng sâu sắc toàn bộ nước Pháp, và một trong những việc này là tiến hành xây dựng Điện Versailles.
Năm 1666, ông chọn địa điểm của cung điện cho riêng ông, cách Paris 20 kílômét về hướng tây, rồi ra lệnh thi công. Ông huy động 36.000 công nhân, thêm 6.000 ngựa để chuyên chở vật liệu xây dựng. Thương vong của công nhân khá cao. Mỗi đêm, xe goòng đi nhặt xác chết do tai nạn nghề nghiệp. Hàng chục người chết mỗi tuần vì sốt rét. Năm 1682, Điện Versailles hoàn thành, trở thành một cung điện vĩ đại nhất thế giới. Điện Versailles không có thành lũy, vị vua đã xây cung điện trị vì không được che chắn, giữa đồng trống, để chứng tỏ một đấng quân vương đủ quyền lực không cần đến hào và tường thành để bảo vệ. Versailles trở thành biểu tượng của vị thế giàu có và quyền lực của đế chế hùng mạnh nhất châu Âu. Trên toàn lục địa, những quân vương khác – kể cả người đang có chiến tranh với Pháp – thể hiện tình thân hữu, lòng ganh tỵ và thách đố họ bằng cách xây cung điện theo mẫu Versailles. Mỗi quân vương đều muốn xây một Versailles cho riêng mình. Ngay cả những đại lộ dài và hoành tráng ở thủ đô Washington, D.C. của Mỹ, được quy hoạch 100 năm sau, cũng do một kiến trúc sư người Pháp thiết kế tổng thể theo mẫu Versailles.
Sau khi hoàn thành Điện Versailles, Louis XIV đã triệu tập các nhà quý tộc của Pháp dời đến trong triều đình để định cư, làm dịu đi những sự phân tranh của tầng lớp quý tộc, trong đó có nhiều người tham gia vào cuộc Biến loạn Fronde khi ông còn đang giai đoạn nhiếp chính. Bằng cách này, Louis XIV đã thiết lập một chế độ quân chủ chuyên chế tuyệt đối của các Vua Pháp, được duy trì mãi tận đến khi xảy ra cuộc Cách mạng Pháp.
Quân đội Pháp bao gồm 15 vạn binh sĩ vào thời bình và 40 vạn quân tinh nhuệ trong thời chiến. Bản thân vua Louis XIV không có kinh nghiệm chiến trường, nhưng ông là nhà chiến lược và quản lý quân sự tài ba. Kiêm nhiệm chức vụ Bộ trưởng Chiến tranh, nhà vua bàn luận về vĩ mô chiến lược với các tướng lĩnh dày dạn trận mạc của ông, rồi chỉ đạo các hoạt động cung ứng quân nhu, tuyển quân, huấn luyện, tình báo quân đội... Theo thời gian, uy tín của Louis XIV và của nước Pháp dâng cao mỗi năm. Quân đội Pháp trở nên đáng sợ nhất châu Âu. Turenne - vị thống soái được Hoàng đế Napoléon Bonaparte ngợi ca là Vị tướng Pháp vĩ đại nhất - đã phò tá dưới triều vua Louis XIV.[6] Vào năm 1672, nhà vua sai tướng Turenne mang quân đi đánh Hà Lan nhưng không thành, phải rút lui.[7] Vẻ lộng lẫy của cung điện Versailles dấy lên lòng ngưỡng mộ và ganh tỵ của thế giới. Tiếng Pháp trở nên ngôn ngữ phổ cập trong ngoại giao, xã hội và văn học. Dường như bất kỳ việc gì – mọi việc – đều khả thi, nếu dưới văn bản chỉ thị có mang chữ ký cao to, nguệch ngoạc "Louis".
Những năm cuối của triều đại Louis XIV xảy ra nhiều thảm họa. Trong cuộc Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha, liên quân Anh - Áo - Phổ do Công tước thứ nhất của Marlborough, Leopold I xứ Anhalt-Dessau và Vương công Eugène de Savoie-Carignan chỉ huy đập tan tác Quân đội vua Louis XIV trong trận đánh lớn tại Blenheim (1704)[8] - một đòn đánh cực kỳ đau vào quân Pháp.[9] Sau chiến bại thê thảm tại Blenheim, Quân đội vua Louis XIV lại bị Quận công Marlborough đại phá trong trận đánh tại Ramilies (1706).[10] Cùng năm đó, liên quân Áo - Phổ của Vương công Leopold và Vương công Eugène đè bẹp trong trận đánh tại Turin.[11] Mãi đến năm 1712, Quân đội Pháp do Thống chế Claude-Louis-Hector de Villars thống lĩnh mới đánh tan tác liên quân Áo - Hà Lan của Eugène trong trận đánh nhỏ tại Denain.[12][13] Song, người con chính thức độc nhất, người kế vị ngai vàng của nhà vua, qua đời năm 1711. Con trai của ông, Quận công của Bourgogne, hiện thân cho niềm hy vọng của nước Pháp trong tương lai, qua đời năm 1711 vì bệnh sởi ở tuổi 30. Đứa con trai trưởng của Quận công, cháu nội của Louis XIV, cũng chết vì bệnh sởi ít ngày sau.
Chỉ còn có một đứa trẻ thuộc dòng dõi kế vị ngai vàng trực tiếp, mới lên 2, là cháu kêu Louis XIV bằng ông cố. Đứa trẻ này cũng mắc bệnh sởi, nhưng thoát chết nhờ người bảo mẫu nhốt kín cậu bé và không cho phép các bác sĩ sờ đến cậu với hai bàn tay mang những bọc mọng nước. Hoàng tôn này được sống sót để trị vì nước Pháp trong 59 năm dưới hiệu là Louis XV. Trên giường bệnh, Louis XIV triệu người chắt lên 5 tuổi đến và nói: "Cháu ạ, một ngày cháu sẽ là vị Quân chủ vĩ đại. Đừng bắt chước tính hiếu chiến của ta. Hãy luôn hành xử dựa theo Chúa và khiến cho thần dân phải trọng vọng Người. Ta đau lòng mà thấy đã để cho thần dân trong tình trạng như thế."[14]
Vua Louis XIV qua đời năm 1715 sau khi trị vì 72 năm, thọ 76 tuổi. Có lẽ ông là vị Vua vĩ đại nhất của Pháp[14]. Những vị vua kế tục ông không tham vọng như ông, và huyền thoại về một lực lượng Quân đội Pháp bất khả chiến bại đã bị phá vỡ tan tành với việc họ bị Quân đội tinh nhuệ Phổ của vua Friedrich II Đại Đế đè bẹp trong trận đánh lớn tại Rossbach (1757), và sau này là đại bại trong Chiến tranh Bảy năm trước người Anh, và mất hết lãnh thổ Bắc Mỹ vào tay Anh.[15][16]
Thời thơ ấu
Louis XIV sinh vào ngày 5 tháng 9 năm 1638, tại Lâu đài Château de Saint-Germain-en-Laye, là con trai của Louis XIII của Pháp và vương hậu Ana của Áo. Cha mẹ của ông đã kết hôn được 23 năm trước khi sinh ra ông. Mẹ ông đã từng mang thai bốn lần, nhưng cả bốn lần đều bị hỏng. Do đó, mọi người coi ông như là một món quà mà Thiên Chúa ban tặng, và ngày sinh của ông là một phép lạ của Chúa Trời.[17] Cũng vì vậy mà ông được đặt tên Louis-Dieudonné (Louis Chúa ban)[18] và sớm mang danh hiệu Trữ quân nước Pháp: Dauphin.[19]
Năm 1643, khi đang hấp hối, Louis XIII đã chuẩn bị tất cả mọi thứ để giúp đỡ con trai mình trong những năm đầu trên ngai vàng. Ông lập một Hội đồng nhiếp chính, tạm quyền thay cho Louis trong thời gian còn thơ ấu. Trái ngược với truyền thống, ông không cho vợ Anne độc chiếm chức nhiếp chính vì ông không chắc chắn về tài năng chính trị của bà. Nhưng ông đã nhượng bộ về việc bổ nhiệm Anne trở thành người đứng đầu Hội đồng.[20]
Quan hệ giữa Louis và mẹ ông được xem là hiếm có vào thời điểm đó. Nhiều người đương thời cho rằng, Vương hậu Anne gần như đã dành toàn bộ thời gian với Louis. Cả hai đều có những sở thích về ẩm thực và nghệ thuật sân khấu. Cũng chính thái hậu đã khiến Louis vững tin thực hiện ý niệm tiến hành quân chủ chuyên chế của mình.[21]
Tuổi vị thành niên và nội chiến Fronde
Lên ngôi
Ngày sau khi Louis XIII qua đời vào ngày 14 tháng 5 năm 1643, Vương hậu Anne đã dùng Parlement de Paris (một cơ quan tư pháp bao gồm chủ yếu là quý tộc và giáo sĩ cao cấp) để tuyên bố hủy bỏ di chúc của chồng.[22] Hành động này đã bãi bỏ hội đồng nhiếp chính và đưa Anne trở thành Nhiếp chính duy nhất của Pháp. Sau khi lưu đày một số Bộ trưởng thân cận của chồng, Anne đã đề bạt Brienne làm Bộ trưởng Ngoại giao của mình.[23]
Anne giữ vững đường hướng chính sách tôn giáo trong tay cho đến năm 1661. Một trong những quyết định chính trị quan trọng nhất của bà là đề cử Hồng y Mazarin làm Thủ tướng, tiếp tục chính sách của người chồng quá cố và Hồng y Richelieu. Để bảo vệ Mazarin, Anne đã đày ải những ai mà bà cho rằng đang có âm mưu chống lại ông ta như Công tước Beaufort và Marie de Rohan.[24] Vương hậu cũng là người đưa ra một số định hướng cho đường lối đối ngoại của Pháp. Điều này có thể cảm nhận được khi một đồng minh của Pháp là Hà Lan đã đàm phán với Tây Ban Nha về một nền hòa bình độc lập vào năm 1648.[25]
Năm 1648, Anne và Mazarin đàm phán thành công Hòa ước Westfalen, kết thúc Chiến tranh Ba Mươi Năm.[26] Các điều khoản của hòa ước đảm bảo sự độc lập của Hà Lan khỏi Tây Ban Nha, trao một số quyền tự trị cho các hoàng tử Đức khác nhau của Đế quốc La Mã Thần thánh, và cho Thụy Điển các ghế trong Hội đồng Hoàng gia cũng như các vùng lãnh thổ để kiểm soát các cửa sông Oder, Elbe và Weser.[27] Tuy nhiên, Pháp được hưởng lợi nhiều nhất từ việc dàn xếp này. Áo dưới sự cai trị của Hoàng đế Ferdinand III đã nhượng lại tất cả các vùng đất và tuyên bố chủ quyền của nhà Habsburg ở Alsace cho Pháp và thừa nhận chủ quyền trên thực tế của mình đối với ba giáo phận Metz, Verdun và Toul.[28] Hơn nữa, với mong muốn tự giải phóng khỏi ách thống trị của Habsburg, các quốc gia nhỏ bé của Đức đã tìm kiếm sự bảo vệ của Pháp. Điều này đã dẫn đến sự hình thành của Liên đoàn sông Rhine năm 1658, làm sự suy giảm hơn nữa quyền lực của Đế quốc.
Bước đầu hành động
Sau khi Chiến tranh Ba Mươi Năm kết thúc, một cuộc nội chiến Fronde đã nổ ra ở Pháp. Cuộc nội chiến này cũng đã kiểm nghiệm khả năng khai thác quyền lợi từ Hòa ước Westfalen của triều đình Pháp. Anne và Mazarin chủ yếu theo đuổi các chính sách của Đức Hồng Y Richelieu, làm tăng sức mạnh của Vương vị trong giới quý tộc và Parlements. Vương Thái hậu Anne can thiệp nhiều vào chính sách đối nội hơn là đối ngoại; bà là một vương hậu rất kiêu hãnh, người kiên định với các quyền thiêng liêng của Vua nước Pháp.[29]
Tất cả những điều này đã khiến bà trở thành một nhà quyết sách mạnh mẽ trong mọi vấn đề liên quan đến quyền lực của Nhà vua, theo cách cấp tiến hơn nhiều so với chính sách do Mazarin đề xuất. Hồng y phụ thuộc hoàn toàn vào sự hỗ trợ của Anne và phải sử dụng tất cả ảnh hưởng của mình lên Vương hậu để kiềm chế một số hành động cấp tiến của bà. Anne sẵn sàng bỏ tù bất kỳ ai kể cả giới quý tộc nếu họ thách thức ý chí của bà; mục đích chính của bà là chuyển giao cho con trai mình một quyền hành tuyệt đối trong các vấn đề tài chính và tư pháp. Một trong những lãnh đạo của Quốc hội Paris đã chết sau khi bị Vương hậu bắt bỏ tù.[30]
Trong bối cảnh đó, Frondeurs – những người thừa kế chính trị của tầng lớp quý tộc phong kiến – đã cực kỳ bất mãn và tìm mọi cách để bảo vệ quyền lợi bao đời nay của họ khỏi một triều đình ngày càng tập quyền. Bên cạnh đó, một lực lượng mới nổi lên là Noblesse de Robe (quý tộc áo choàng) đã dần lấy được sự tin tưởng của những người đứng đầu vương quốc. Niềm tin của triều đình càng lớn, sự phẫn uất của quý tộc càng gia tăng.
Năm 1648, Anne và Mazarin cố gắng đánh thuế các thành viên của Parlement de Paris (Quốc hội Paris). Các thành viên Quốc hội đã từ chối tuân thủ và tỏ ra phản kháng bằng cách đốt tất cả các sắc lệnh trước kia của nhà vua. Trước sự khăng khăng của Vương hậu Anne, Mazarin đã tiến hành bắt giữ một số người tham gia Trận Lens để phô trương vũ lực sau chiến thắng của Louis, duc d’Enghien (sau này được gọi là le Grand Condé).[31] Một trong những vụ bắt giữ quan trọng nhất trong mắt Anne liên quan đến Pierre Broussel, một trong những nhà lãnh đạo quan trọng nhất ở Parlement de Paris.
Bắt đầu có sự phàn nàn trong dân chúng khi quyền lực của vương thất ngày càng mở rộng, mức thuế tăng cao và quyền lực của Parlement de Paris bị cắt giảm. Dưới áp lực dữ dội sau khi Paris nổ ra bạo loạn, Anne buộc phải trả tự do cho Broussel. Vào đêm 9-10 tháng 2 năm 1651, khi Louis chỉ mới 12 tuổi, một đám đông người Paris đã xông vào cung điện và yêu cầu được gặp mặt nhà vua. Sau khi được nhìn thấy Louis trong tình trạng giả vờ ngủ, đám đông đã được xoa dịu và chấp nhận rời đi.[32]
Ngày sau đó, kết luận của Hòa ước Westfalen đã cho phép quân đội của Condé quay trở lại để trợ giúp Louis và vương thất. Vào thời điểm đó, gia đình Condé có mối quan hệ cực kỳ tốt với Anne, và ông đã đồng ý hỗ trợ Vương hậu giành lại quyền lực của nhà vua.[33] Quân đội của Vương hậu với sự đứng đầu của Condé đã tấn công vào quân nổi dậy Paris. Sau một vài trận chiến, cả hai bên đã đạt được một thỏa hiệp chính trị, Hòa ước Rueil được ký kết.
Không may cho Anne là chiến thắng một phần này của bà phụ thuộc phần lớn vào Condé – một người có dã tâm kiểm soát Vương hậu và triệt tiêu sức ảnh hưởng của Mazarin. Chính chị gái của Condé là người đã thúc đẩy anh quay lưng lại với Vương hậu. Sau khi đạt được thỏa thuận với người bạn cũ Marie de Rohan, Anne đã ra lệnh bắt giữ Condé cùng với một số người thân của ông ta gồm Armand de Bourbon, Hoàng tử xứ Conti và chồng của Anne Genevieve de Bourbon, Nữ công tước xứ Longueville. Tình trạng này cũng không kéo dài, đặc biệt việc Mazarin không được lòng dân đã dẫn đến sự hình thành của một liên minh do Marie de Rohan và Nữ công tước Longueville đứng đầu. Liên minh quý tộc này đủ mạnh để giải phóng các vương tử, đày ải Mazarin và áp đặt điều kiện quản thúc tại gia đối với Vương hậu Anne.
Louis đã chứng kiến tất cả những sự việc này, cũng từ đây mà ông ngày càng mất lòng tin đối với Paris và tầng lớp quý tộc.[34] Theo một nghĩa nào đó, thời thơ ấu của Louis đã kết thúc với sự bùng nổ của Fronde. Nó không chỉ khiến cuộc sống trở nên bất an và khó chịu mà Louis còn phải tin tưởng vào sự tin tưởng của mẹ và Mazarin cũng như những vấn đề chính trị và quân sự mà ông không thể hiểu sâu sắc".[35] Những năm Fronde đã gieo vào Louis lòng căm thù Paris và hậu quả là quyết tâm rời khỏi cố đô càng sớm càng tốt, không bao giờ quay trở lại.[36]
Mở rộng lãnh thổ
Chú thích
- ^ Some monarchs of states that were not internationally sovereign for most of their reign ruled for longer. For example, Sobhuza II at 82 years and Lord Bernard VII of Lippe in the Holy Roman Empire at 81 years.[3]
Tham khảo
- ^ Christopher Duffy, Siege Warfare: The fortress in the early modern world, 1494-1660, trang 247
- ^ “Louis XIV”. MSN Encarta. 2008. Bản gốc lưu trữ ngày 28 tháng 10 năm 2009. Truy cập ngày 20 tháng 1 năm 2008.
- ^ Buchanan, Rose Troup (ngày 29 tháng 8 năm 2015). “Longest serving rulers ever”. The Independent. Truy cập ngày 4 tháng 7 năm 2017.
- ^ Spielvogel 2016, tr. 419.
- ^ “Louis XIV”. Catholic Encyclopedia. 2007. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2008.
- ^ Jay Luvaas, Napoleon on the Art of War, trang 35
- ^ Jay Luvaas, Napoleon on the Art of War, trang 36
- ^ Christopher Duffy, Frederick the Great: A Military Life, trang XVI
- ^ Jay Luvaas, Frederick the Great on the Art of War, trang 65
- ^ Christopher Duffy, The fortress in the age of Vauban and Frederick the Great, 1660-1789, trang 37
- ^ Jay Luvaas, Frederick the Great on the Art of War, trang 32
- ^ Christopher Duffy, The fortress in the age of Vauban and Frederick the Great, 1660-1789, trang 44
- ^ Jay Luvaas, Napoleon on the Art of War, trang 100
- ^ a b Theo cuốn Lịch sử thế giới
- ^ Christopher Duffy, Borodino and the War of 1812, trang 15
- ^ Jay Luvaas, Frederick the Great on the Art of War, trang 230
- ^ Barentine (2016), tr. 129.
- ^ Brémond, Henri (1908). La Provence mystique au XVIIe siècle (bằng tiếng Pháp). Paris, France: Plon-Nourrit. tr. 381–382.
- ^ Bluche (1990), tr. 11.
- ^ Reinhardt (2016), tr. 20.
- ^ Petitfils (2002), tr. 30–40.
- ^ Bély (2001), tr. 57.
- ^ Sonnino (1998), tr. 217–218.
- ^ Petitfils 2002
- ^ Petitfils (2002), tr. 29–36.
- ^ Beem (2018), tr. 83.
- ^ Barentine (2016), tr. 131.
- ^ Dvornik (1962), tr. 456.
- ^ Kleinman (1985).
- ^ Petitfils (2002), tr. 70–75.
- ^ Petitfils (2002), tr. 80–85.
- ^ Blanning 2008, tr. 306.
- ^ Petitfils 2002, tr. 84–87.
- ^ Petitfils 2002, tr. 88–90, 91–98.
- ^ Hatton 1972, tr. 22.
- ^ Hatton 1972, tr. 31.
Nguồn
- Anselme de Sainte-Marie, Père (1726). Histoire généalogique et chronologique de la maison royale de France [Genealogical and chronological history of the royal house of France] (bằng tiếng Pháp). 1 (ấn bản 3). Paris: La compagnie des libraires.
- Antoine, Michel (1989). Louis XV (bằng tiếng Pháp). Paris: Fayard. ISBN 978-2213022772.
- Bailey, Gauvin Alexander (2018). Architecture and Urbanism in the French Atlantic Empire: State, Church and Society, 1604-1830. Kingston, Ontario, Canada: McGill-Queen's University Press. ISBN 978-0773553767.
- Barentine, John C. (2016). Uncharted Constellations: Asterisms, Single-Source and Rebrands. Springer. ISBN 9783319276199.
- Barnes, Linda L. (2005). Needles, Herbs, Gods, and Ghosts: China, Healing, and the West to 1848. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01872-3.
- Beem, Charles (2018). Queenship in Early Modern Europe. Red Globe Press. ISBN 9781137005069.[liên kết hỏng]
- Bély, Lucien (2001). The History of France. Paris: Editions Jean-Paul Gisserot. ISBN 978-2-87747-563-1.
- Black, Jeremy (2011). Beyond the Military Revolution: War in the Seventeenth Century World. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0230251564.
- Blanning, Tim (2008). The Pursuit of Glory: The Five Revolutions That Made Modern Europe. Penguin Books. ISBN 978-0143113898.
- Bluche, François (1986). Louis XIV (bằng tiếng Pháp). Paris: Hachette Littératures. ISBN 9782010131745.
- Bluche, François (1990). Louis XIV. Greengrass, Mark biên dịch. New York City: Franklin Watts. tr. 11. ISBN 978-0-531-15112-9.
- Bluche, François (2005). Dictionnaire du Grand Siècle 1589-1715 (bằng tiếng Pháp). Fayard. ISBN 978-2213621449.
- Bryant, Mark (2004). “Partner, Matriarch, and Minister: Mme de Maintenon of France, Clandestine Consort, 1680-1715”. Trong Campbell Orr, Clarissa (biên tập). Queenship in Europe 1660-1815: The Role of the Consort. Cambridge University Press. tr. 77–106. ISBN 978-0-521-81422-5.
- Buckley, Veronica (2008). Madame de Maintenon: The Secret Wife of Louis XIV. London: Bloomsbury. ISBN 9780747580980.
- Burke, Peter (1992). “The Fabrication of Louis XIV”. History Today. 42 (2).
- Claydon, Tony (2007). Europe and the Making of England, 1660–1760. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85004-9.
- Delon, Michel (2013). Encyclopedia of the Enlightenment. Routledge. ISBN 9781135959982.
- Dunlop, Ian (2000). Louis XIV. London: Pimlico. ISBN 9780712667098.
- Durant, Will; Durant, Ariel (1963). The Story of Civilization. 8: The Age of Louis XIV. Boston: Simon & Schuster.
- Dvornik, Francis (1962). The Slavs in European History and Civilization. Rutgers University Press. ISBN 9780813507996.
- Edmunds, Martha (2002). Piety and Politics. University of Delaware Press. ISBN 0-87413-693-8.
- Edwards (2007). “Edict of Versailles (1787)”. Trong Fremont-Barnes, Gregory (biên tập). Encyclopedia of the Age of Political Revolutions and New Ideologies, 1760-1815. Greenwood Publishing. ISBN 9780313049514.
- Fraser, Antonia (2006). Love and Louis XIV: The Women in the Life of the Sun King. New York City: Random House, Inc. ISBN 978-1-4000-3374-4.
- Frost, Robert (2000). The Northern Wars; State and Society in Northeastern Europe 1558–1721. Routledge. ISBN 978-0582064294.
- Gaudelus, Sébastien (2000). “La Mise en Spectacle De La Religion Royale: Recherches sur la Devotion de Louis XIV”. Histoire, Économie et Société (bằng tiếng Pháp). 19 (4). doi:10.3406/hes.2000.2133.
- Hatton, Ragnhild Marie (1972). Louis XIV and His World. New York: Putnam.
- Holsti, Kalevi J. (1991). Peace and War: Armed Conflicts and International Order, 1648-1989. Cambridge Studies in International Relations. Cambridge University Press. ISBN 9780521399296.
- Homans, Jennifer (2010). Apollo's Angels: A History of Ballet (ấn bản 1). New York: Random House. ISBN 978-1-4000-6060-3. OCLC 515405940.
- Hutton, R (1986). “The Making of the Secret Treaty of Dover, 1668-1670”. The Historical Journal. 29 (2): 297–318. doi:10.1017/S0018246X00018756. JSTOR 2639064.
- Israel, Jonathan (1990) [1989]. Dutch Primacy in World Trade, 1585–1740. Oxford University Press. ISBN 978-0198211396.
- Jens Ivo, Engels (July–September 2003). “Dénigrer, espérer, assumer la réalité. Le roi de France perçu par ses sujets, 1680-1750” [Disparaging, Hoping, Taking on Reality: the French King as Perceived by His Subjects, 1680–1750]. Revue d'Histoire Moderne et Contemporaine (bằng tiếng Pháp). 50 (3): 96–126. JSTOR 20530985.
- Kamen, Henry (2001). Philip V of Spain: The King Who Reigned Twice. Yale University Press. ISBN 0-300-08718-7.
- Keay, John (1994). The Honourable Company: A History of the English East India Company. London, England: Macmillan.
- Kleinman, Ruth (1985). Anne of Austria: Queen of France. Ohio State University Press. ISBN 978-0814204290.
- Lossky, Andrew (1994). Louis XIV and the French Monarchy. New Brunswick, New Jersey: Rutgers University Press. ISBN 978-0813520810.
- Luc Panhuysen (2016). Oranje tegen de Zonnekoning: De strijd van Willem III en Lodewijk XIV om Europa (bằng tiếng Hà Lan). Atlas Contact. ISBN 9789045023298.
- Lynn, John (1999). The Wars of Louis XIV, 1667–1714 (Modern Wars in Perspective). Longman. ISBN 978-0582056299.
- McKay, Derek (1997). Oresko, Robert; Gibbs, G.C. (biên tập). Small Power Diplomacy in the Age of Louis XIV. In Royal and Republican Sovereignty: Essays in Memory of Ragnhild Hatton. Cambridge University Press. ISBN 978-0521419109.
- Mansel, Philip. King of the World: The Life of Louis XIV (U of Chicago Press, 2020) scholarly biography; online review
- Merriman, John (1996). A History of Modern Europe. W.W. Norton & Company. ISBN 9780393968880. (Fourth edition, 2019)
- Merryman, John Henry (2007). The Civil Law Tradition: An Introduction to the Legal Systems of Europe and Latin America (ấn bản 3). Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-5568-9.
- Mitford, Nancy (1966). The Sun King: Louis XIV at Versailles (ấn bản 2012). New York Review of Books. ISBN 978-1-59017-491-3.
- Montoya, Alicia (2013). Medievalist Enlightenment: From Charles Perrault to Jean-Jacques Rousseau. DS Brewer. ISBN 9781843843429.
- Mungello, David E. (2005). The Great Encounter of China and the West, 1500–1800. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7425-3815-3.
- Nathan, James (Autumn 1993). “Force, Order, and Diplomacy in the Age of Louis XIV”. Virginia Quarterly Review. Charlottesville, Virginia: University of Virginia. 69 (4).
- Nolan, Cathal J. (2008). Wars of the Age of Louis XIV, 1650–1715: An Encyclopedia of Global Warfare and Civilization. Greenwood Press. ISBN 978-0-313-33046-9.
- Norton, Lucy (1982). The Sun King and His Loves. The Folio Society.
- Ó Gráda, Cormac; Chevet, Jean-Michel (2002). “Famine And Market In Ancient Régime France” (PDF). The Journal of Economic History. 62 (3): 706–733. doi:10.1017/S0022050702001055. hdl:10197/368. PMID 17494233.
- Pagani, Catherine (2001). Eastern Magnificence and European Ingenuity: Clocks of Late Imperial China. University of Michigan Press. ISBN 978-0472112081.
- Perez, Stanis (July–September 2003). “Les rides d'Apollon: l'évolution des portraits de Louis XIV” [Apollo's Wrinkles: The Evolution of Portraits of Louis XIV]. Revue d'Histoire Moderne et Contemporaine. 50 (3): 62–95. doi:10.3917/rhmc.503.0062. ISSN 0048-8003. JSTOR 20530984.
- Petitfils, Jean-Christian (2002). Louis XIV (bằng tiếng Pháp). Paris: Perrin. OCLC 423881843.
- Petitfils, Jean-Christian (2011). Louise de La Vallière (bằng tiếng Pháp). Tempus Perrin. ISBN 978-2262036492.
- Prest, Julia (2001). “Dancing King: Louis XIV's Roles in Molière's Comedies-ballets, from Court to Town”. Seventeenth Century. 16 (2): 283–298. doi:10.1080/0268117X.2001.10555494. ISSN 0268-117X. S2CID 164147509.
- Régnier, Christian (2009). “Famous French diabetics”. Medicographia. 31 (3). ISSN 0243-3397.[liên kết hỏng]
- Reinhardt, Nicole (2016). Voices of Conscience: Royal Confessors and Political Counsel in Seventeenth-Century Spain and France. Oxford University Press. ISBN 9780191008702.
- Rogers Neill Sehnaoui, Caroline (Cally) (ngày 1 tháng 3 năm 2013). Victorious Charles: A Ladies' Man: A Biography of King Charles VII of France (1403-1461) (bằng tiếng Anh). Strategic Book Publishing. ISBN 9781625160492.
- Roosen, William J. The Age of Louis XIV: The Rise of Modern Diplomacy (1976) online.
- Sabatier, Gérard (2000). “La Gloire du Roi: Iconographie de Louis XIV de 1661 a 1672”. Histoire, Économie et Société (bằng tiếng Pháp). 19 (4): 527–560. doi:10.3406/hes.2000.2134.
- Schama, Simon (1990). Citizens: A Chronicle of the French Revolution . Vintage. ISBN 978-0679726104.
- Symcox, Geoffrey biên tập (1974). War, Diplomacy, and Imperialism, 1618–1763. Walker & Company. ISBN 9780802720566.
- Sonnino, Paul (1998). “Prelude to the Fronde: The French Delegation at the Peace of Westphalia”. Trong Heinz Duchhardt (biên tập). Der Westfälische Friede: Diplomatie–Politische Zäsur–Kulturelles Umfeld–Rezeptionsgeschichte. München: Oldenberg Verlag GmbH. ISBN 978-3-486-56328-3.
- Spielvogel, Jackson J. (2016). Western Civilization: A Brief History, Volume I: To 1715. Cengage Learning. ISBN 9781305888425.
- Sturdy, David J. (1998). Louis XIV. St Martin's Press. ISBN 9780312214272.
- Wilson, Peter H. (2000). Absolutism in Central Europe. Routledge. ISBN 978-0415233514.
- Wolf, John B. (1968). Louis XIV. W.W. Norton & Company, Inc.: a standard scholarly biography;
- Young, William (2004). International Politics and Warfare in the Age of Louis XIV and Peter the Great. iUniverse. ISBN 978-0595329922.
Đọc thêm
- Ashley, Maurice P. Louis XIV And The Greatness Of France (1965) excerpt and text search
- Beik, William. (2000) Louis XIV and Absolutism: A Brief Study with Documents (The Bedford Series in History and Culture) 1st Edition
- Beik, William. "The Absolutism of Louis XIV as Social Collaboration." Past & Present 2005 (188): 195–224. online at Project MUSEProject MUSEProject MUSE
- Bluche, François, Louis XIV, (Franklin Watts, 1990)
- Buckley, Veronica. Madame de Maintenon: The Secret Wife of Louis XIV. London: Bloomsbury, 2008
- Burke, Peter. The Fabrication of Louis XIV (1994) excerpt and text search
- Cambridge Modern History: Vol. 5 The Age Of Louis XIV (1908), old, solid articles by scholars; complete text online
- Campbell, Peter Robert. Louis XIV, 1661–1715 (London, 1993)
- Church, William F., ed. The Greatness of Louis XIV. (1972).
- Cowart, Georgia J. The Triumph of Pleasure: Louis XIV and the Politics of Spectacle (U of Chicago Press, 2008) 299 pp; focus on opera and ballet
- Cronin, Vincent. Louis XIV. London: HarperCollins, 1996 (ISBN 0002720728)
- Dunlop, Ian. Louis XIV (2000), 512pp excerpt and text search
- Erlanger, Philippe, Louis XIV (Praeger 1970)
- Fraser, Antonia. Love and Louis XIV: The Women in the Life of the Sun King. London: Weidenfeld & Nicolson, 2006 (hardcover, ISBN 0-297-82997-1); New York: Nan A. Talese, 2006 (hardcover, ISBN 0385509847)
- Goubert, Pierre. Louis XIV and Twenty Million Frenchmen (1972), social history from Annales School
- Jones, Colin. The Great Nation: France from Louis XIV to Napoleon (1715–1799) (2002)
- Lewis, W. H. The Splendid Century: Life in the France of Louis XIV (1953) excerpt and text search; also online complete edition
- Le Roy Ladurie, Emmanuel. The Ancien Regime: A History of France 1610–1774 (1999), survey by leader of the Annales School excerpt and text search
- Lynn, John A. (1999) The Wars of Louis XIV, 1667-1714 1st Edition
- Mitford, Nancy. The Sun King (1995), popular excerpt and text search
- Nolan, Cathal J. Wars of the Age of Louis XIV, 1650–1715: An Encyclopedia of Global Warfare and Civilization. (2008) 607pp; over 1000 entries; ISBN 978-0-313-33046-9
- Rowlands, Guy. The Dynastic State and the Army under Louis XIV: Royal Service and Private Interest, 1661–1701 (2002) online edition
- Rubin, David Lee, ed. Sun King: The Ascendancy of French Culture during the Reign of Louis XIV. Washington: Folger Books and Cranbury: Associated University Presses, 1992.
- Shennan, J. H. Louis XIV (1993) online edition
- Thompson, Ian. The Sun King's Garden: Louis XIV, André Le Nôtre And the Creation of the Gardens of Versailles. London: Bloomsbury Publishing, 2006 ISBN 1582346313
- Treasure, Geoffrey. Louis XIV (London, 2001).
- Wilkinson, Rich. Louis XIV (2007)
- Wolf, John B. Louis XIV (1968), the standard scholarly biography online edition Lưu trữ 2012-04-20 tại Wayback Machine
Liên kết ngoài
Tìm hiểu thêm về Louis XIV của Pháp tại các dự án liên quan | |
 | Tập tin phương tiện từ Commons |
 | Danh ngôn từ Wikiquote |
 | Văn kiện từ Wikisource |
 | Dữ liệu từ Wikidata |
- Ranum, Orest, ed. The Century of Louis XIV (1972) documents; online
- Các tác phẩm của hoặc nói về Louis XIV của Pháp tại Internet Archive
- Tác phẩm của Louis XIV của Pháp trên LibriVox (sách audio thuộc phạm vi công cộng)
- Louis XIV at History.com
- Full text of marriage contract, France National Archives transcription (tiếng Pháp)
- [[::S:fr:Le Siècle de Louis XIV]] by Voltaire, 1751, hosted by French Wikisource
Louis XIV của Pháp Nhánh thứ của Vương triều Capet Sinh: 5 tháng 9, 1638 Mất: 1 tháng 9, 1715 | ||
| Tước hiệu | ||
|---|---|---|
| Tiền nhiệm Louis XIII của Pháp | Danh sách quân chủ Pháp 14 tháng 5 năm 1643 – 1 tháng 9 năm 1715 | Kế nhiệm Louis XV của Pháp |
| Vương thất Pháp | ||
| Tiền nhiệm Louis XIII của Pháp | Dauphin nước Pháp 5 tháng 9 năm 1638 – 14 tháng 5 năm 1643 | Kế nhiệm Louis, Thái tử Pháp |
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Dauphin xứ Viennois |
|  | |||
| Trữ quân nước Pháp |
| ||||
| ||
|---|---|---|
Thế hệ đầu tiên là con trai của Henri IV của Pháp; những người đàn ông này thường giữ danh xưng Con trai nước Pháp hoặc Cháu trai nước Pháp; | ||
| Thế hệ 1 |
|  |
| Thế hệ 2 |
| |
| Thế hệ 3 |
| |
| Thế hệ 4 |
| |
| Thế hệ 5 |
| |
| Thế hệ 6 |
| |
| Thế hệ 7 | ||
| Thế hệ 8 |
| |
| Thế hệ 9 | ||
* died without surviving issue | ||
Chủ đề Pháp | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Lịch sử Pháp |
|  | ||||
| Địa lý |
| |||||
| Chính trị |
| |||||
| Kinh tế |
| |||||
| Xã hội Pháp |
| |||||
| ||||||
Cổng thông tin Paris
Cổng thông tin Pháp
Cổng thông tin Hà Lan
Cổng thông tin Cơ Đốc giáo
Cổng thông tin Lịch sử
Tiêu đề chuẩn  |
|
|---|
