Mannheim
![]() | Ten artykuł dotyczy miasta w Niemczech. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa. |
![]() | |||||
| |||||
Państwo |
| ||||
---|---|---|---|---|---|
Kraj związkowy |
| ||||
Rejencja | Karlsruhe | ||||
Zarządzający | Christian Specht↗ | ||||
Powierzchnia | 144,97 km² | ||||
Wysokość | 97 m n.p.m. | ||||
Populacja (31 grudnia 2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy | 0621 | ||||
Kod pocztowy | 68159–68309 | ||||
Tablice rejestracyjne | MA | ||||
![]() | |||||
Położenie na mapie Badenii-Wirtembergii ![]() | |||||
Położenie na mapie Niemiec ![]() | |||||
![]() | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
Strona internetowa |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Mannheim-stadtteile.png/310px-Mannheim-stadtteile.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Fernmeldeturm_Mannheim%2C_und_die_drei_Hochh%C3%A4user_am_Neckar.jpg/330px-Fernmeldeturm_Mannheim%2C_und_die_drei_Hochh%C3%A4user_am_Neckar.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Mannheim-Wasserturm-2005-06-26.jpg/220px-Mannheim-Wasserturm-2005-06-26.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/MannheimSchloss2001.jpg/220px-MannheimSchloss2001.jpg)
Mannheim (wym. MAF: [ˈmanˌhaɪ̯m], ⓘposłuchaj) – miasto na prawach powiatu w Niemczech, w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia, w rejencji Karlsruhe, siedziba regionu Rhein-Neckar. Leży u ujścia Neckaru do Renu, na wysokości 97 m n.p.m., ok. 70 km na południe od Frankfurtu nad Menem, naprzeciwko Ludwigshafen am Rhein, z którym między innymi tworzy jeden organizm miejski i przemysłowy. Liczy 315 554 mieszkańców (31 grudnia 2022)[1] (stan na 2021 rok), powierzchnia miasta wynosi 144,9 km².
Mannheim jest też ważnym centrum naukowo-kulturalnym. Znajdują się tu liczne uczelnie (m.in. uniwersytet zał. 1907), muzea: Reiss-Engelhorn-Museen(inne języki), Städtische Kunsthalle(inne języki), biblioteki, planetarium. Miasto jest siedzibą dużych wydawnictw książkowych, takich jak Brockhaus. Odbywają się tu międzynarodowe festiwale filmów krótkometrażowych.
Historia
Mannheim prawa miejskie otrzymał w 1607 r. Od 1720 r. miasto było rezydencją elektorów Palatynatu. W 1803 r. włączone zostało do Badenii.
Mannheim posiada zachowany zabytkowy układ urbanistyczny (I poł. XVIII wieku) na planie szachownicy – „kwadratowe miasto” – złożonej ze 144 pól. W starym centrum miasta ulice nie posiadają nazw, a jedynie oznaczenia siatki pól np. D7, L4 itd. Liczne zabytki barokowe z XVIII wieku. Największy w Niemczech pałac, rezydencja elektorów Palatynatu w latach 1720–1803 (zbudowany 1720–1760), w kaplicy znajdują się freski Cosmasa Damiana Asama. Kościół jezuitów (1738–1760), ratusz (1701–1711).
Miasto w czasie swoich podróży po Europie odwiedzał m.in. Wolfgang Amadeusz Mozart, który szczególnie cenił sobie walory tutejszej orkiestry przeniesionej później wraz z dworem elektorskim do Monachium. Kompozytor przebywał tutaj czterokrotnie, szczególnie przyjaźniąc się z rodziną kapelmistrza Christiana Cannabicha, gdzie udzielał lekcji także jego córce Rosie. Mozart zaprzyjaźniony był również z tutejszymi muzykami, czego owocem jest Koncert na obój i orkiestrę C-dur KV 314 podarowany przez niego Friedrichowi Rammowi. Twórcą tej orkiestry, jej sławy i głównym kompozytorem szkoły mannheimskiej był Johann Stamitz. Mannheim pod rządami elektora Karla Theodora przeżywał w ogóle swój kulturalny rozkwit, będąc nie tylko jednym z ówczesnych europejskich ważniejszych ośrodków muzycznych, lecz także stanowiąc główny ośrodek literackiego nurtu Sturm und Drang (Okres burzy i naporu). Tutaj też w wybudowanym w 1777 roku Teatrze Narodowym(inne języki) odbyła się prapremiera Zbójców Friedricha Schillera (1782)[2].
Pod koniec II wojny światowej Mannheim zostało zajęte 29 marca 1945 przez wojska amerykańskie[3].
Podział administracyjny
Innenstadt/Jungbusch(inne języki) | 32 533 | Neuostheim/Neuhermsheim(inne języki) | 7 609 | |
111 Westliche Oberstadt | 4152 | 611 Neuostheim-Nord | 3140 | |
121 Westliche Unterstadt | 9368 | 612 Neuostheim-Süd | 444 | |
131 Östliche Oberstadt | 3622 | 613 Neuostheim-Ost | 185 | |
141 Östliche Unterstadt | 8131 | 621 Neuhermsheim | 3840 | |
151 Schlossgebiet | 768 | Seckenheim(inne języki) | 15 826 | |
211 Jungbusch | 5120 | 631 Seckenheim | 12 198 | |
212 Mühlau | 1372 | 632 Suebenheim | 632 | |
Neckarstadt-West(inne języki) | 20 129 | 651 Hochstätt | 2996 | |
311 Neckarstadt-West | 19 173 | Friedrichsfeld(inne języki) | 6041 | |
312 Friesenheimer Insel | 956 | 661 Friedrichsfeld-Ost | 5157 | |
Neckarstadt-Ost(inne języki) | 35 045 | 662 Friedrichsfeld-West | 251 | |
321 Neckarstadt-Ost | 16 558 | 671 Alteichwald | 633 | |
322 Herzogenried | 8739 | Käfertal(inne języki) | 24 487 | |
323 Neckarstadt-Nordost | 4539 | 711 Käfertal-Mitte | 8294 | |
331 Wohlgelegen-West | 4704 | 712 Käfertal-West | 427 | |
332 Wohlgelegen-Ost | 505 | 713 Käfertal-Nordost | 708 | |
Schwetzingerstadt/Oststadt(inne języki) | 25 058 | 721 Käfertal-Süd | 5174 | |
411 Oststadt-Nord | 8595 | 722 Käfertal-Südwest | 155 | |
412 Oststadt-Süd | 5167 | 723 Käfertal-Südost | 3647 | |
421 Schwetzingerstadt-West | 11 248 | 731 Sonnenschein | 3313 | |
422 Schwetzingerstadt-Ost | 48 | 741 Speckweggebiet östl. Hessische Str. | 2769 | |
Lindenhof(inne języki) | 13 313 | Vogelstang(inne języki) | 13 594 | |
431 Lindenhof-West | 12 008 | 751 Vogelstang | 13 594 | |
432 Lindenhof-Mitte | 39 | Wallstadt(inne języki) | 7 352 | |
433 Lindenhof-Ost | 475 | 761 Wallstadt | 7237 | |
441 Lindenhof-Niederfeld | 791 | 762 Straßenheim | 115 | |
Sandhofen(inne języki) | 13 210 | Feudenheim(inne języki) | 15 493 | |
511 Sandhofen-West | 4409 | 771 Feudenheim-Nord | 10 609 | |
512 Sandhofen-Mitte | 5899 | 772 Feudenheim-Süd | 4884 | |
513 Sandhofen-Nord | 227 | Neckarau(inne języki) | 31 172 | |
514 Sandhofen-Südost | 704 | 811 Almenhof | 7053 | |
521 Scharhof | 779 | 812 Almenhof-Gewerbegebiet | 466 | |
531 Kirschgartshausen | 46 | 821 Niederfeld | 7651 | |
541 Blumenau, Sandtorf | 1146 | 831 Neckarau-Mitte | 14 222 | |
Schönau(inne języki) | 14 045 | 832 Neckarau-Nordost | 730 | |
551 Schönau-Nord | 10 257 | 833 Neckarau-Südost | 1019 | |
552 Schönau-Süd | 3671 | 834 Neckarau-Süd | 31 | |
553 Schönau-West | 117 | Rheinau(inne języki) | 25 825 | |
Waldhof(inne języki) | 24 055 | 841 Casterfeld-West | 323 | |
561 Waldhof-West | 2492 | 842 Mallau | 32 | |
562 Waldhof-Mitte | 1322 | 843 Casterfeld-Mitte | 5048 | |
571 Luzenberg | 2720 | 844 Casterfeld-Ost | 670 | |
581 Gartenstadt | 9743 | 851 Rheinau-Mitte | 10 629 | |
582 Gartenstadt-West | 1182 | 852 Rheinau-Hafen | 1167 | |
591 Speckweggebiet | 4466 | 853 Rheinau-Ost | 28 | |
592 Speckweggebiet westl. Hessische Str. | 2130 | 861 Pfingstberg | 1829 | |
871 Rheinau-Süd | 6099 |
Struktura etniczna
Grupy etniczne | Liczba 31.12.2007 |
---|---|
Turcy | 19 039 |
Włosi | 7700 |
Polacy | 4425 |
Serbowie | 3251 |
Grecy | 2623 |
Chorwaci | 2601 |
Bośniacy | 1529 |
Hiszpanie | 1345 |
Bułgarzy | 1204 |
Amerykanie | 1158 |
Rumuni | 1114 |
Gospodarka
Mannheim to drugie co do wielkości miasto Badenii-Wirtembergii. Ważny port śródlądowy (przeładunek 8,6 mln t w 1988) i port lotniczy(inne języki). Przemysł maszynowy (silniki, maszyny rolnicze), środków transportu (fabryka Mercedes-Benz), elektrotechniczny, chemiczny (w tym farmaceutyczny), precyzyjny, włókienniczy i spożywczy. Znajduje się tu rafineria ropy naftowej, duża elektrownia cieplna (1 650 MW) oraz elektrownia wodna.
Na dzień 30 września 2011 roku w Mannheimie[a] zarejestrowanych było 3467 przedsiębiorstw[5]. Zatrudnianych w nich było około 29 000 osób[5]. Obrót wyniósł 1,89 miliarda euro[5].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Victoria-Turm_Mannheim_am_Rangierbahnhof_bei_Nacht.jpg/750px-Victoria-Turm_Mannheim_am_Rangierbahnhof_bei_Nacht.jpg)
Niektóre przedsiębiorstwa z siedzibą w Mannheimie
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Large_power_plant_Mannheim_in_relation_to_the_size_of_the_skyscrapers.jpeg/220px-Large_power_plant_Mannheim_in_relation_to_the_size_of_the_skyscrapers.jpeg)
- John Deere (2900 pracowników)[6][7]
- Mercedes-Benz-Werk[8]
Transport
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Skyline_von_Mannheim_aus_Heidelberg_betrachtet_16-9.jpeg/220px-Skyline_von_Mannheim_aus_Heidelberg_betrachtet_16-9.jpeg)
Transport kolejowy
Dworce i przystanki kolejowe: Mannheim Hauptbahnhof, Mannheim-Handelshafen, Mannheim-Neckarstadt, Mannheim-Luzenberg, Mannheim-Waldhof, Mannheim-Käfertal, Mannheim-Neckarau, Mannheim-Rheinau, Mannheim-Seckenheim, Mannheim-Friedrichsfeld. Na terenie Mannheimu i sąsiedniej miejscowości Heidelberg funkcjonuje S-Bahn Rhein-Neckar. Mannheim obsługują również pociągi dalekobieżne ICE.
Uczelnie
- Bundesakademie für Wehrverwaltung und Wehrtechnik(inne języki)
- Duale Hochschule Baden-Württemberg Mannheim(inne języki)
- Hochschule der Bundesagentur für Arbeit(inne języki)
- Hochschule des Bundes für öffentliche Verwaltung(inne języki)
- Hochschule Mannheim(inne języki)
- Popakademie Baden-Württemberg(inne języki)
- Hochschule für Musik und Darstellende Kunst Mannheim(inne języki)
- Universität Mannheim
- Mannheim Business School – prywatna
Sport
- Adler Mannheim – klub hokejowy
- SV Waldhof Mannheim – klub piłkarski
- VfR Mannheim – klub piłkarski
- Rhein-Neckar Löwen – klub piłki ręcznej
- SAP Arena – hala widowiskowo-sportowa
- w 2007 roku odbyły się mistrzostwa świata w piłce ręcznej
- w 2010 roku odbyły się mistrzostwa świata w hokeju na lodzie. Mannheim był współorganizatorem razem z Kolonią.
Ludzie związani z Mannheimem
Zobacz też kategorie: Ludzie związani z Mannheimem, Ludzie urodzeni w Mannheimie.
Współpraca międzynarodowa
Miejscowości partnerskie:
Beyoğlu (dzielnica Stambułu), od 2023
Bydgoszcz, Polska od 1991
Charlottenburg-Wilmersdorf, Berlin od 1961
Hajfa, Izrael od 2009
Kiszyniów, Mołdawia od 1989
Kłajpeda, Litwa od 2002
Qingdao, Chiny od 1995
Riesa, Saksonia od 1988
Swansea, Wielka Brytania od 1957
Tulon, Francja od 1959
Windsor, Kanada od 1980
Zhenjiang, Chiny, od 2004
Czerniowce, Ukraina od 2022
Uwagi
- ↑ Nazwa miasta w języku polskim jest poddawana deklinacji[4].
Przypisy
- ↑ a b Mannheim – Einwohnerzahl bis 2021 [online], Statista [dostęp 2022-09-27] (niem.).
- ↑ Max Becker: Biografia ilustrowana – Wolfgang Amadeusz Mozart. Warszawa: Muza SA, 2006. ISBN 83-7319-911-X.
- ↑ Reinhold Weber, Hans-Georg Wehling: Geschichte Baden-Württembergs. Wyd. II. Monachium: C. H. Beck, 2012, s. 104. ISBN 978-3-406-55874-0. (niem.).
- ↑ Mannheim. [w:] Słowniki [on-line]. sjp.pwn.pl. [dostęp 2021-04-23]. (pol.).
- ↑ a b c Handwerkskammer Mannheim Rhein-Neckar-Odenwald: Zahlen. Daten. Fakten. Mannheim: Handwerkskammer Mannheim Rhein-Neckar-Odenwald, 2012.
- ↑ Über Uns | John Deere DE [online], www.deere.de [dostęp 2017-11-25] .
- ↑ John Deere Deutschland | John Deere DE [online], deere.de [dostęp 2024-04-24] (niem.).
- ↑ Startseite – EvoBus GmbH [online], www.evobus.com [dostęp 2017-02-18] (niem.).
Linki zewnętrzne
- Mannheim – oficjalna strona miasta (niem.)
- p
- d
- e
- Siedziba regionu: Mannheim
Miasta na prawach powiatu |
|
---|---|
Powiaty |
- p
- d
- e
- Siedziba rejencji: Karlsruhe
Regiony | |
---|---|
Miasta na prawach powiatu |
|
Powiaty ziemskie |
- p
- d
- e
- Siedziba kraju związkowego: Stuttgart
Miasta na prawach powiatu |
|
---|---|
Powiaty |
|
Regiony (Region) | |
Rejencje (Regierungsbezirk) |
- PWN: 3937308
- Britannica: place/Mannheim
- SNL: Mannheim
- DSDE: Mannheim