Douvenrade

Douvenrade

De hoeve Overste Douvenrade
Locatie	Heerlen
Algemeen
Kasteeltype	motte (?)
Gebouwd in	14e eeuw
Gesloopt in	vóór 1800
Monumentale status	rijksmonument
Monumentnummer	21268
Bijzonderheden	een van de hoeves is bewaard gebleven

Kaart met de ligging van de drie onderdelen van Douvenrade

Douvenrade is een voormalig kasteel en landgoed in de Nederlandse stad Heerlen, provincie Limburg. Het kasteel is verdwenen, maar de hoeves zijn gedeeltelijk bewaard gebleven en als rijksmonument geclassificeerd.

Herkomst van de naam

Douvenrade is in de loop der eeuwen op verschillende wijzen gespeld. De oudste vermelding dateert uit 1365: Duvereyde. In 1454 werd de naam gespeld als Douvenroide, in 1539 als Doeffenrae en in 1685 als Dauvenraedt. Ondanks de diverse spellingsvarianten wordt aangenomen dat het eerste deel van de naam altijd werd uitgesproken als ‘doe’, net als in de huidige benaming. Waarschijnlijk gaat het hier om de persoonsnaam Douve. Omdat de uitgang -rade verwijst naar een ontginning of het rooien van een bos, zou Douvenrade het rooibos zijn van ene Douve.^[1]

In de 17e eeuw raakte het landgoed onderverdeeld in drie locaties met elk een eigen benaming, gebaseerd op hun ligging tegen de helling van het Kunrader Plateau:

Overste Douvenrade: pachthoeve.
Middelste Douvenrade: pachthoeve.
Onderste Douvenrade: het kasteel.

Geschiedenis

In 1365 werd Matthijs van Berensberch met het adellijke huis Douvenrade beleend. Het ging om een Keur-Keuls leengoed. Wijnant van Cortenbach werd eigenaar in 1447. Na deze familie volgden het geslacht Van Hall en in de 16e en 17e eeuw de familie Van Douvenrade.

In de tweede helft van de 17e eeuw raakte het goed Douvenrade verdeeld. Het kasteel kwam in 1645 in bezit van Lambert Rietraet, burgemeester van Maastricht (zie ook Rennenberg), en kreeg de naam Onderste Douvenrade. Het werd in 1753 gekocht door de heer van Terworm, Vincent Philip Anton baron van de Heyden van Belderbusch. Drie jaar later kocht de baron ook de hoeve Middelste Douvenrade. Hij voegde de twee delen toe aan zijn landgoed Terworm.

De boerderij Overste Douvenrade werd in 1699 gekocht door chirurgijn Johannes Franssen-Siegels en ging in 1785 via verkoop over naar de familie Lintjens. In 1870 werd de Overste Douvenrade verkocht aan de eigenaren van Terworm, die het bij hun landgoed voegden.

In 1917 werd Terworm verkocht aan de Oranje Nassau Mijnen. Ook Douvenrade viel binnen deze verkoop.

Beschrijving

Van het kasteel is niets bewaard gebleven. De 18e-eeuwse hoeve Overste Douvenrade is nog wel aanwezig en is een rijksmonument.^[2] De restanten van de hoeve Middelste Douvenrade en het bouwhuis van het kasteel zijn samen ook een rijksmonument.^[3]

Onderste Douvenrade

Er is weinig bekend over het kasteel Onderste Douvenrade. Het complex bestond uit een hoofdburcht en een voorburcht. Wellicht ging het om een motte met een woontoren. Deze toren is in ieder geval vóór 1800 afgebroken. De kadastrale kaart van 1840 toont nog het omgrachte, lege kasteeleiland.

Van het in 1869 afgebroken bouwhuis is een 18e-eeuws gedeelte in kunradersteen behouden gebleven.

Middelste Douvenrade

De boerderij Middelste Douvenrade stond ten zuiden van het kasteel en is rond 1870 afgebrand. Het enige bewaard gebleven restant is een 18e-eeuwse ruïne.

Overste Douvenrade

De oudste vermelding van deze pachthoeve dateert uit 1681. In 1779 brandde Overste Douvenrade af na een blikseminslag.

De huidige hoeve is grotendeels in baksteen gebouwd. De woonvleugel en ingangsvleugel hebben aan de zijde van de binnenplaats speklagen van mergelsteen. Deze vleugels zijn uit begin 18e eeuw, maar het voorste deel van de woonhuisgevel is in 1782 opgetrokken. Vermoedelijk was dit deel van het woonhuis oorspronkelijk in vakwerk uitgevoerd maar in 1782 in steen herbouwd. De ingangsvleugel heeft enkele dichtgemetselde schietgaten. De schuur dateert uit 1792.

De twee kelders onder het woonhuis hebben ellipsbooggewelven van mergelsteen.

In 1999 werd de hoeve gerestaureerd.

Bronnen, noten en/of referenties

Wim Hupperetz, Ben Olde Meierink en Ronald Rommes (2005). Kastelen in Limburg. Matrijs, Utrecht, "Appendix – Gemeente Heerlen", p. 508.
van Agt, J.F. (1962). Zuid-Limburg uitgezonderd Maastricht. Staatsdrukkerij- en Uitgeverijbedrijf, Den Haag, "Heerlen", pp. 259-260.
Douvenrade, leengoed, Rijckheyt

↑ Kasteelnamen uit hetgebied van Terworm (pdf). Het Land van Herle pp. 56-57 (juli/september 1985).
↑ Boerderij (M), Douvenrader Allee 1, 6411 RZ te Heerlen | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. monumentenregister.cultureelerfgoed.nl. Geraadpleegd op 26 september 2023.
↑ Boerderij (M), Bij Douvenrader Allee 1, 6411 RZ te Heerlen | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. monumentenregister.cultureelerfgoed.nl. Geraadpleegd op 26 september 2023.