Zbrodnia w Janowej Dolinie

Zbrodnia w Janowej Dolinie
Ilustracja
Pomnik Polaków zamordowanych w Janowej Dolinie
Państwo

Polska (okupowana przez III Rzeszę)

Miejsce

Janowa Dolina

Data

23 kwietnia 1943

Liczba zabitych

600

Typ ataku

ludobójstwo

Sprawca

Ukraińska Powstańcza Armia
chłopi ukraińscy

Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Janowa Dolina”
Ziemia50°55′35″N 26°14′23″E/50,926389 26,239722
Multimedia w Wikimedia Commons

Zbrodnia w Janowej Dolinie – wymordowanie około 600 polskich mieszkańców Janowej Doliny na Wołyniu w Wielki Piątek 23 kwietnia 1943 w wyniku napadu oddziałów Ukraińskiej Powstańczej Armii oraz tzw. czerni – okolicznego ukraińskiego chłopstwa.

Okoliczności zbrodni

Janowa Dolina była osiedlem robotniczym przy kopalni bazaltu, zamieszkiwanym przez 2,5 tys. osób. Po pierwszych atakach UPA na Polaków na Wołyniu, od początku 1943, liczba ta powiększyła się o kilkuset uciekinierów. Zdaniem Władysława i Ewy Siemaszków w kwietniu 1943 w Janowej Dolinie znajdowało się ok. 3000 osób[1][2]. W Janowej Dolinie stacjonował niemiecki garnizon w sile jednej kompanii[1], według Andrija Kłymczuka, Schutzmannschaftu, składającego się z oddziałów złożonych z Polaków, Niemców oraz Litwinów[3]. Według Ihora Iljuszyna kompania składała się z Litwinów pod niemieckim dowództwem. Iljuszyn uważa, że prawdopodobnym pretekstem do napadu była współpraca Polaków z miejscowym garnizonem, jednak nie podaje charakteru tej współpracy[4]. Zdaniem Grzegorza Motyki w Janowej Dolinie nie było wówczas polskiej policji a jej rzekoma obecność jest wykorzystywana do usprawiedliwiania ataku na Polaków[5].

Od 1941 w miejscowości istniała zakonspirowana komórka ZWZ-AK pod dowództwem por. Stanisława Pawłowskiego ps. "Cuchaj", od sierpnia 1942 uzbrojona w kilkanaście karabinów oraz kilka pistoletów[1]. Ponadto broń palną posiadało kilkunastu Polaków, których Niemcy uzbroili w kwietniu 1943 wobec doniesień o nadchodzącym ataku, oraz ochrona magazynów kopalni, w której także pracowali Polacy[2]. W Janowej Dolinie nie utworzyła się placówka polskiej samoobrony w obawie przed represjami ze strony Niemców; ponadto liczono, że w razie ataku UPA Polacy zostaną obronieni przez załogę garnizonu[4][2].

Zdaniem Grzegorza Motyki krótko przed atakiem część mieszkańców została przez Niemców wywieziona do obozów i pracy przymusowej w głąb Rzeszy i dzięki temu uniknęli śmierci[potrzebny przypis].

Główny atak na Janową Dolinę poprzedziło spalenie mostu na rzece Horyń łączącego ją ze Złaźnem oraz zablokowanie toru kolejowego do Kostopola (wcześniej ostrzelano jadący od jego strony pociąg osobowy)[1].

Zbrodnia

Oddziały UPA zgrupowały się w nocy z 22 na 23 kwietnia 1943 wokół Janowej Doliny. W ataku, rozpoczętym około północy wzięły udział pierwsza sotnia UPA pod dowództwem "Jaremy" oraz sotnia "Szauli". Oddziałom UPA towarzyszyli mieszkańcy okolicznych ukraińskich wsi (w tym duża grupa osób ze Złaźnego)[2], którym wyznaczono zadanie podpalania zabudowań[6]. Całością osobiście dowodził Iwan Łytwyńczuk ps. "Dubowyj"[1]. Grzegorz Motyka uważa, że rozkaz ataku mógł wyjść od samego Dmytra Klaczkiwskiego[7].

Według Grzegorza Motyki Janowa Dolina została ostrzelana z broni maszynowej i ręcznej; osobne grupy szturmowe podpalały kolejne domy lub wrzucały do nich granaty[5]. Uciekający Polacy byli zabijani strzałami z broni palnej lub siekierami, być może również widłami[5], według wspomnień Janiny Pietrasiewicz-Chudy także nożami, zaś część dzieci wbito na pale[8]. Inni zginęli w płomieniach lub udusili się dymem w piwnicach, gdzie usiłowali się schronić[5]. Następnie upowcy podpalili szpital, po uprzednim wyniesieniu z niego pacjentów narodowości ukraińskiej. Trzyosobowy personel szpitala został zamordowany siekierami, natomiast polscy pacjenci zginęli w płomieniach, lub według innej wersji również zostali zabici przed budynkiem[5].

Napastnikom stawiła opór jedynie grupa Polaków na osiedlu "C", z jego murowanych budynków mieszkalnych[5]. Ze swojego obiektu otworzył ogień garnizon niemiecki[5]. Według wspomnienia byłej mieszkanki Janowej Doliny Janiny Pietrasiewicz-Chudy strzelali również cywilni Polacy, którzy przebywali w noc ataku w obiektach garnizonu[8]. Iljuszyn i Siemaszkowie uważają, że załoga garnizonu zachowywała się pasywnie podczas zbrodni i otworzyła ogień dopiero przy próbie ataku na jej umocnione pozycje[4][2].

Oddziały UPA wycofały się z Janowej Doliny ok. czwartej, gdy nad miejscowością pojawił się niemiecki samolot zwiadowczy[5]. Po wycofaniu się UPA kilkunastu Polaków, którzy posiadali broń, zabiło w odwecie pięcioro Ukraińców oraz małżeństwo Rosjan, których pomyłkowo uznano za Ukraińców[9].

Bilans zbrodni

Według Ihora Iljuszyna szacunki liczby ofiar ataku na Janową Dolinę wahają się od 300 do 800 zabitych[4]. Władysław Filar przytacza liczbę ponad 500 ofiar[10], Grzegorz Hryciuk - 500-600[11]. Najczęściej podaje się, że ofiarą masakry padło około 600 Polaków[5][2][12][13][14]. Większość z nich zginęła wskutek wywołanych w osiedlu pożarów[5]. Spłonęło ok. 100 domów[5]. Ocaleni mieszkańcy Janowej Doliny zostali wywiezieni do Kostopola przez Niemców[5].

UPA zdobyła w Janowej Dolinie materiały wybuchowe; chęcią ich pozyskania był następnie tłumaczony cały atak[5]. W taki sposób pisał o wydarzeniach w Janowej Dolinie krajoznawca i publicysta Andrij Kłymczuk[15]. Petro Mirczuk, ukraiński historyk, pisząc o „walce” w Janowej Dolinie, ocenia straty polskie na setki zabitych i rannych, a ukraińskie – 8 zabitych i 3 rannych[2].

Upamiętnienie

Pomnik UPA w Bazaltowem (w dawnej Janowej Dolinie)

Obecnie miejscowość Janowa Dolina nosi nazwę Bazaltowe. W miejscu, w którym znajdowało się osiedle, rodziny pomordowanych ufundowały pomnik. W ostatniej chwili, przed odsłonięciem pomnika, ukraiński wykonawca usunął, bez wiedzy zamawiających, datę „23 kwietnia 1943”, pozostawiając tylko napis „Pamięci Polaków z Janowej Doliny”. W trakcie odsłaniania pomnika 18 kwietnia 1998, 50 aktywistów organizacji „Ruch” demonstrowało, trzymając transparenty z napisami „Won polscy policjanci”, „Won SS-sowskie sługusy”[16]. W rezultacie nie doszło do poświęcenia pomnika[17].

W centrum obecnej wsi Bazaltowe znajduje się pomnik UPA, upamiętniający „akcję bojową” z 21-22 kwietnia 1943. Jak głosi napis, oddział grupy Zahrawa, którym dowodził „Dubowyj”, zlikwidował wtedy bazę „polsko-niemieckich okupantów Wołynia”[5].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e G. Motyka, Ukraińska partyzantka, s. 316.
  2. a b c d e f g WładysławW. Siemaszko WładysławW., EwaE. Siemaszko EwaE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 232-237, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885 .
  3. Андрій Климчук, Трагедія Янової долини, s. 461-462
  4. a b c d Ihor Iljuszyn, UPA i AK. Konflikt w Zachodniej Ukrainie (1939-1945), Warszawa 2009, ISBN 978-83-928483-0-1, s. 126-127
  5. a b c d e f g h i j k l m n G. Motyka, Ukraińska partyzantka, s. 317.
  6. Grzegorz Motyka, Zbrodnia wołyńska 1943 roku i mit buntu ludowego [w:] DZIEJE NAJNOWSZE, ROCZNIK XLVIII — 2016, 1, s. 57
  7. GrzegorzG. Motyka GrzegorzG., Cień Kłyma Sawura. Polsko-ukraiński konflikt pamięci, Gdańsk: Wydawnictwo Oskar, 2013, s. 17, ISBN 978-83-63709-23-5, OCLC 852943802 .
  8. a b Janowa Dolina – historia ukraińskiej zbrodni
  9. G. Motyka, Ukraińska partyzantka, ss. 317-318.
  10. WładysławW. Filar WładysławW., Eksterminacja ludności polskiej na Wołyniu w drugiej wojnie światowej, Warszawa: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Okręg Wołyński, 1999, s. 20, ISBN 83-908944-3-2, OCLC 830224348 .
  11. GrzegorzG. Hryciuk GrzegorzG., Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931-1948, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005, s. 276, ISBN 83-7441-121-X, OCLC 830722458 .
  12. GrzegorzG. Rąkowski GrzegorzG., Wołyń. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część I, Pruszków: Rewasz, 2005, s. 137, ISBN 83-89188-32-5, OCLC 69330692 .
  13. Andrzej Leon Sowa, recenzja książek: Polśko-ukrajinśki stosunki w 1942-1947 rokach u dokumentach OUN ta UPA, red. Wołodymyr Wiatrowycz oraz Wołodymyr Wiatrowycz, Druha polśko-ukrajinśka wijna 1942-1947, [w:] „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 21, s. 457
  14. Piotr Zając, Prześladowania ludności narodowości polskiej na terenie Wołynia w latach 1939–1945 – ocena karnoprawna zdarzeń w oparciu o ustalenia śledztwa OKŚZpNP w Lublinie, w: Zbrodnie przeszłości. Opracowania i materiały prokuratorów IPN, t. 2: Ludobójstwo, red. Radosław Ignatiew, Antoni Kura, Warszawa 2008, s. 38
  15. A. Kłymczuk, Трагедія Янової долини, s. 461-462.
  16. StanisławS. Żurek StanisławS., UPA w Bieszczadach, Wrocław: Wydawnictwo „Nortom”, 2007, ISBN 978-83-89684-14-1, OCLC 233486718 .
  17. Anna Kruszyńska: Zbrodnia wołyńska. Miejsca pamięci. dzieje.pl, 2023-07-09. [dostęp 2023-07-09]. (pol.).

Bibliografia

  • Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942-1960, Warszawa 2006.

Linki zewnętrzne

  • Opis miejscowości z archiwalnymi zdjęciami. wolyn.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-05)].
  • Janowa Dolina w Wikimapii obecnie Базальтове
  • p
  • d
  • e
Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na obywatelach polskich według miejscowości
  • Adamówka (powiat dubieński)
  • Adamówka (powiat kowelski)
  • Aleksandrówka (powiat kowelski)
  • Aleksandrówka (powiat łucki)
  • Aleksandrówka (powiat sarneński)
  • Andresówka
  • Andrzejówka
  • Antonówka (powiat kostopolski)
  • Antonówka (powiat rówieński)
  • Antonówka (powiat sarneński)
  • Apanowszczyzna
  • Banasówka
  • Barbarówka
  • Barmaki
  • Beata
  • Berestowiec
  • Berezowicze
  • Bereźne
  • Białaszówka
  • Białka
  • Białogródka
  • Biczal
  • Biskupicze Górne
  • Błażenik
  • Bodiaczów
  • Bojarka
  • Bokujma
  • Borki
  • Borowa
  • Borówka
  • Bortnica
  • Boruchów
  • Brany
  • Brzezina (powiat dubieński)
  • Brzezina (powiat łucki)
  • Brzezina (powiat sarneński)
  • Buda
  • Buderaż
  • Budy
  • Budy Ossowskie
  • Budki Borowskie
  • Budki Łowiskie
  • Buniawa
  • Cecylówka
  • Chiniówka
  • Chołoniewicze
  • Chrynów
  • Czajczyńce
  • Czartorysk
  • Czerewacha
  • Czestny Krest
  • Czetwertnia
  • Czmykos
  • Czołnica Nowa
  • Daniłówka
  • Datyń
  • Dąbrowa
  • Derażne
  • Dermanka (powiat kostopolski)
  • Dermanka (powiat łucki)
  • Dębina
  • Dmitrówka
  • Dominopol
  • Drańcza Polska
  • Dubrowa
  • Dunaj
  • Dworzec
  • Eliaszówka
  • Elizawetpol
  • Fiodorpol
  • Fundum
  • Gaj
  • Głęboczyca
  • Głuboczanka
  • Górna
  • Grabina
  • Grabowo
  • Grobelki
  • Grzybowica
  • Gucin
  • Gurów
  • Halinówka
  • Hały
  • Helenówka
  • Hołoby
  • Hranie
  • Hucisko Garncarskie
  • Hucisko Pikulskie
  • Hulewicze
  • Hurby
  • Huta Antonowiecka
  • Huta Stara
  • Huta Stepańska
  • Iserna
  • Janin
  • Jankowce
  • Janowa Dolina
  • Janówka (powiat dubieński)
  • Janówka (powiat kostopolski)
  • Janówka (powiat kowelski)
  • Jarosławicze
  • Jasienówka
  • Jasiniec
  • Jaworówka
  • Jerzyn
  • Jesionówka
  • Jeziorany Szlacheckie
  • Joanów
  • Józefin
  • Jurydyka
  • Kadobyszcze
  • Kalinowiec
  • Kalinówka
  • Kamieniucha
  • Kamilówka
  • Karczunek
  • Karolówka
  • Karpiłówka
  • Katerynówka
  • Kąty (powiat lubomelski)
  • Kiryłówka
  • Kisielin
  • Kisielówka
  • Klepaczów
  • Kohylno
  • Kołki
  • Kołmaczówka
  • Kołodno
  • Koniuchy (Wołyń)
  • Konstantynów
  • Koszów
  • Kotiaczyn
  • Kowalówka
  • Kowbań
  • Koziatyn
  • Koźlenicze
  • Kropiwszczyzna
  • Kryczylsk
  • Krymno
  • Krzemieniec (powiat horochowski)
  • Krzywucha
  • Kupowalce
  • Kustycze
  • Kuty (powiat krzemieniecki)
  • Lachów (powiat włodzimierski)
  • Lachów (powiat zdołbunowski)
  • Laski
  • Laszówka
  • Ledochówka
  • Leonówka
  • Libanówka
  • Liniów
  • Lipniki
  • Lipniki Maszczańskie
  • Litogoszcze
  • Litowiszcze
  • Lityn
  • Lubieszów
  • Ludmiłpol
  • Ludwiszyn
  • Lulówka Węgierszczyzna
  • Łamane
  • Łanowce (Wołyń)
  • Łobaczówka
  • Łopateń
  • Łowiszcze
  • Łuck
  • Łysin
  • Majdan (powiat koszyrski)
  • Majdan (powiat kowelski)
  • Majdan (powiat zdołbunowski)
  • Majdańska Huta
  • Maniów
  • Marcelówka
  • Maria Wola
  • Marianówka
  • Marianpol
  • Markostaw
  • Markowicze
  • Matwiejowce
  • Medwedówka
  • Michałówka
  • Mielnica
  • Mikołajówka (powiat dubieński)
  • Mikołajówka (powiat włodzimierski)
  • Mikołajpol
  • Mikulicze
  • Mirosława
  • Mizocz
  • Moczułki
  • Mohylno
  • Mokrzec
  • Myślina
  • Niemilia
  • Nosowica Nowa
  • Nowa Liniówka
  • Nowiny
  • Nowiny Czeskie
  • Nowy Dwór
  • Obeniże
  • Obórki
  • Okopy
  • Oktawin
  • Omelanka
  • Olesk
  • Ołyka
  • Orlęta
  • Orzeszyn
  • Orżew
  • Osada Kielecka
  • Osieczniku
  • Ostróg
  • Ostrówki
  • Ożdzary
  • Ożgów
  • Parośla I
  • Pełcza
  • Pendyki
  • Perełysianka
  • Perespa
  • Pępków
  • Piaseczno
  • Pieńki Pendyckie
  • Piński Most
  • Pisarzowa Wola
  • Płoteczno
  • Pniaki
  • Poddębce
  • Podiwanówka
  • Podryże
  • Polanówka
  • Polany
  • Police
  • Poluchno
  • Poryck
  • Potutorów
  • Poznanka
  • Przebraże
  • Przewały
  • Pułhany
  • Pustomyty
  • Rachmanów
  • Radochówka
  • Radomle
  • Radoszówka
  • Rejmontówka
  • Równo
  • Różyn
  • Rudnia
  • Rudnia Bobrowska
  • Rusinowe Beresteczko
  • Rybcza
  • Sadów
  • Sądowa
  • Siedlisko
  • Siekierzyce
  • Sielec
  • Sieniawka
  • Siomaki
  • Skalenica
  • Słowikówka
  • Smolary
  • Smołowa
  • Sochy
  • Sokołówka
  • Soroczyn
  • Soszniki
  • Stachów
  • Stachówka
  • Stanisławów
  • Staryki
  • Stasin
  • Staweczki
  • Stawki
  • Stężarzyce
  • Stołbiec
  • Stożek
  • Strzelecka
  • Sucha Łoza
  • Suchodoły
  • Swojczów
  • Szelwów
  • Szeroka
  • Szkrobotówka
  • Szopy
  • Szury
  • Szwoleżerów
  • Świętocin
  • Świnarzyn
  • Świniuchy
  • Świnodebry
  • Świszczów
  • Tajkury
  • Taraż
  • Targowica
  • Teresin
  • Tomaszów
  • Trystak
  • Tuliczów
  • Tur
  • Turówka
  • Twerdynie
  • Tworymierz
  • Ugły
  • Uhrynów
  • Ułanówka
  • Urszulin
  • Uściług
  • Użanie
  • Werbcze Duże
  • Werbeń
  • Wielick
  • Wielkie
  • Werbiczno
  • Wiktorówka (powiat kowelski)
  • Wiktorówka (powiat włodzimierski)
  • Wilcze
  • Wilia
  • Wiśniowiec
  • Władysławówka (powiat włodzimierski)
  • Włodzimierz Wołyński
  • Wola Ostrowiecka
  • Wołczak
  • Wólka Porska
  • Wólka Sadowska
  • Worobin
  • Worotniów
  • Wujkowicze
  • Wyczymir
  • Wydranka
  • Wygranka
  • Wyrka
  • Wyszogródek
  • Wyżwa
  • Zabara (powiat horochowski)
  • Zabara (powiat krzemieniecki)
  • Zabołotce
  • Zaborol
  • Zachorów Nowy
  • Zadąbrowie
  • Zagaje
  • Zagaje-Dąbrowa
  • Zahorce
  • Zahorów Stary
  • Zajęczyce
  • Zaleśce
  • Załuże
  • Zamlicze
  • Zamłynie
  • Zamostecze
  • Zarudzie
  • Zastawie
  • Zaturce
  • Zawały Las
  • Zboryszów Nowy
  • Zielony Dąb
  • Ziemlica
  • Złaźne
  • Złoczówka
  • Znamiarówka
  • Zofiówka
  • Zygmuntówka
  • Żdżary Duże
  • Żmudcze
  • Żurawiec
  • Andryjanów
  • Anielówka
  • Arłamowska Wola
  • Baligród
  • Baranie Peretoki
  • Barszczowice
  • Bartatów
  • Barysz
  • Basznia Góra
  • Bazar
  • Bednarów
  • Bednarówka
  • Bełz
  • Berbeki
  • Berdychów
  • Berezowica Mała
  • Bereźnica
  • Bereźnica Szlachecka
  • Biała (powiat czortkowski)
  • Biała (powiat tarnopolski)
  • Białe
  • Bieniawa
  • Bitków
  • Błyszczanka
  • Bobulińce
  • Bohorodczany Stare
  • Bohorodczyn
  • Boków
  • Bołdury
  • Bołożynów
  • Bołszowce
  • Boratyn
  • Borownica
  • Borynia
  • Bronowice
  • Broszniów-Osada
  • Bruchnal
  • Bruckenthal
  • Brusno Nowe
  • Bryń
  • Bryńce Zagórne
  • Brzeżawa
  • Budyłów
  • Budzyń
  • Burakówka
  • Buszcze
  • Bybło
  • Byczkowce
  • Byszów
  • Bóbrka
  • Cebrów
  • Chlebowice Świrskie
  • Chochoniów
  • Chodaczków Mały
  • Chodaczków Wielki
  • Chomiakówka
  • Chorobrów
  • Choronów
  • Chorostków
  • Chrusno Stare
  • Ciemierzyńce
  • Cieszanów
  • Cucyłów
  • Cygany
  • Czarna
  • Czarnokońce Wielkie
  • Czarnokoniecka Wola
  • Czernica (rejon brodzki)
  • Czernilawa
  • Czerniszówka
  • Czerwonogród
  • Czołhany
  • Czukiew
  • Danilcze
  • Daszawa
  • Delejów
  • Derewnia
  • Derżów
  • Dmytrów
  • Dobromirka
  • Dobrosin
  • Dobrotwór
  • Dolina
  • Dołha Wojniłowska
  • Dołhe
  • Dołżanka
  • Dorożów
  • Drohomyśl
  • Dryszczów (powiat brzeżański)
  • Dryszczów (powiat rohatyński)
  • Dubie
  • Dublany
  • Dubowica
  • Dydiowa
  • Dyniska
  • Dytiatyn
  • Dzibułki
  • Dziedziłów
  • Dźwiniacz
  • Dżurków
  • Dżurów
  • Eleonorówka
  • Firlejów
  • Fraga
  • Gaje Wielkie
  • Germakówka
  • Gliniany
  • Głęboczek
  • Gołogóry
  • Grabicz
  • Grabowiec
  • Grzęda
  • Hanaczów
  • Herbutów
  • Hinowice
  • Hińkowce
  • Hleszczawa
  • Hlibów
  • Hnidawa
  • Hnilice Wielkie
  • Hołhocze
  • Hołosków
  • Hołyń
  • Horodyszcze
  • Horpin
  • Hoszany
  • Hrusiatycze
  • Hryniowce
  • Hucisko
  • Hucisko Brodzkie
  • Humenów
  • Huta Pieniacka
  • Huta Wierchobuzka
  • Ihrowica
  • Iławcze
  • Iwanówka (powiat skałacki)
  • Iwanówka (powiat trembowelski)
  • Jabłonów
  • Jamelna
  • Jasiel
  • Jaśniska
  • Jazienica Polska
  • Jazienica Ruska
  • Jezierzany
  • Kadłubiska
  • Kamionka Wielka
  • Karolówka
  • Katarynice
  • Kłodno Wielkie
  • Kluwińce
  • Kniaże
  • Kobaki
  • Kobyłowłoki
  • Kociubińczyki
  • Kolędziany
  • Kołtów
  • Komarno
  • Komarów
  • Kondratów
  • Koniuchów
  • Koniuszki Tuligłowskie
  • Konstantynówka
  • Kopanka
  • Kopyczyńce
  • Korościatyn
  • Kosmacz
  • Kosów Huculski
  • Kozówka
  • Krasne
  • Krechów
  • Krosienko
  • Kruhów
  • Krupsko
  • Kubajówka
  • Kułakowce
  • Kupcze
  • Kupiczwola
  • Kuropatniki
  • Kurzany
  • Kutkowce
  • Kuty (Pokucie)
  • Kutyska
  • Lacka Wola
  • Landestreu
  • Laskowce
  • Latacz
  • Lelechówka
  • Leszczańce
  • Leszczatów
  • Leszczowate
  • Lipica Górna
  • Lipsko
  • Lisko
  • Lubienie
  • Lubliniec Stary
  • Ludwikówka
  • Ładyczyn
  • Łahodów
  • Łanowce (Podole)
  • Łany (powiat lwowski)
  • Łany (powiat stanisławowski)
  • Łany Polskie
  • Łany Sokołowskie
  • Łapajówka
  • Łokieć
  • Łoszniów
  • Łozowa
  • Łozówka
  • Łuczyce (powiat przemyski)
  • Łuczyce (powiat sokalski)
  • Łuczyńce
  • Łysiec
  • Machliniec
  • Machnów
  • Machnówek
  • Majdan (powiat drohobycki)
  • Majdan (powiat kopyczyniecki)
  • Majdan Górny
  • Majdan Pieniacki
  • Majdan Stary
  • Maleniska
  • Małnowska Wola
  • Markowa (powiat nadwórniański)
  • Markowa (powiat podhajecki)
  • Maruszka
  • Maziarnia Wawrzkowa
  • Michałówka (powiat jarosławski)
  • Michałówka (powiat rawski)
  • Mieczyszczów
  • Mielnów
  • Mikłaszów
  • Mikuliczyn
  • Milatyn Nowy
  • Milno
  • Miłków
  • Mitulin
  • Młyniska (powiat trembowelski)
  • Młyniska (powiat żydaczowski)
  • Mogielnica
  • Mokrotyn
  • Mołodyłów
  • Moosberg
  • Mosty Wielkie
  • Mszaniec
  • Muczne
  • Mukanie
  • Mytnica
  • Nadorożna
  • Nagórzanka
  • Nagórzany
  • Narol
  • Netreba
  • Niedzieliska
  • Niedźwiednia
  • Niegowce
  • Niemirów
  • Niżniów
  • Nowa Wieś
  • Nowica
  • Nowiny Horynieckie
  • Nowosielce
  • Nowosielce-Gniewosz
  • Nowosielica
  • Nowosiółka Biskupia
  • Obarzańce
  • Obydów
  • Opłucko
  • Oryszkowce
  • Ostapie
  • Ostrowczyk
  • Ostrów (powiat sokalski)
  • Ostrów (powiat stanisławowski)
  • Ożomla
  • Pacyków
  • Pajówka
  • Palikrowy
  • Pałahicze
  • Panasówka
  • Pańkowce
  • Panowice
  • Parchacz
  • Pasieczna (powiat nadwórniański)
  • Pasieczna (powiat stanisławowski)
  • Pawełcze
  • Pawlikówka
  • Pawłów
  • Perehińsko
  • Perekosy
  • Piaski
  • Piłatkowice
  • Pistyń
  • Plichów
  • Płaucza Mała
  • Płaucza Wielka
  • Pniów
  • Pobereże
  • Pobocz
  • Pobużany
  • Podciemno
  • Podczahryk
  • Podhajczyki
  • Podjarków
  • Podkamień (powiat brodzki)
  • Podkamień (powiat rohatyński)
  • Podmichale
  • Podszumlańce
  • Pohonia
  • Polana
  • Poluchów Wielki
  • Połowce
  • Pomorzany
  • Potoczyska
  • Potok Czarny
  • Potok Złoty
  • Potonice
  • Poturzyca
  • Powitno
  • Poznanka Hetmańska
  • Presowce
  • Probużna
  • Prusinów
  • Przerośl
  • Pszeniczniki
  • Puków
  • Putiatyńce
  • Puźniki
  • Pyszówka
  • Rafajłowa
  • Rakowa
  • Reihau
  • Rekliniec
  • Rohaczyn
  • Romanówka
  • Ropienka
  • Rosochowaciec
  • Rozdół
  • Ruda
  • Ruda Brodzka
  • Ruda Sielecka
  • Rudka
  • Rumno
  • Ruzwiany
  • Rybno
  • Rzeczyca
  • Rzepińce
  • Rzyczki
  • Sadzawki
  • Sapahów
  • Sapohów
  • Sarnki Dolne
  • Schodnica
  • Siekierzyńce
  • Sielec Bieńków
  • Siemianówka
  • Siemiginów
  • Sieniawa
  • Skole
  • Skorodyńce
  • Skoromochy Stare
  • Skwarzawa
  • Sławentyn
  • Słoboda Konkolnicka
  • Słobódka Bołszowiecka
  • Słobódka Koszyłowiecka
  • Słobódka Muszkatowiecka
  • Słobódka Strusowska
  • Słobódka Turylecka
  • Sokole
  • Sokolniki Górskie
  • Sokołów
  • Sokołówka
  • Sołotwina
  • Sorocko
  • Soroki
  • Stadnica
  • Staje
  • Stanisławówka
  • Stańkowa
  • Stare Sioło
  • Stefanówka
  • Stojanów
  • Stołpin
  • Stradcz
  • Strychańce
  • Strzeliska Nowe
  • Strzeliska Stare
  • Strzemień
  • Suchodół
  • Suchowola
  • Susułów
  • Suszczyn
  • Suszno
  • Synowódzko Wyżne
  • Szarańczuki
  • Szczepiatyn
  • Szczerzec (powiat lwowski)
  • Szczerzec (powiat rawski)
  • Szerokie Pole
  • Szeszory
  • Szpikłosy
  • Szumlany
  • Szutromińce
  • Szybalin
  • Szypowce
  • Świdowa
  • Świrz
  • Targowica
  • Tarnawa Wyżna
  • Tarnoszyn
  • Tarnowica Polna
  • Tartaków
  • Terezja
  • Tiutków
  • Tłusteńkie
  • Tomaszowce
  • Topolnica Szlachecka
  • Torskie
  • Touste
  • Toustobaby
  • Trędowacz
  • Trościaniec (powiat brzeżański)
  • Trościaniec (powiat buczacki)
  • Trójca
  • Tuczna
  • Tudorów
  • Tumirz
  • Turza Wielka
  • Tyśmienica
  • Uhnów
  • Uhrynów (powiat sokalski)
  • Uhrynów (powiat stanisławowski)
  • Uhryń
  • Uhryńkowce
  • Ulhówek
  • Ulicko-Seredkiewicz
  • Ulwówek
  • Uniów
  • Uście Zielone
  • Uścieczko
  • Warchoły
  • Wasylków
  • Wasylów Wielki
  • Weleśnica
  • Weleśniów
  • Wełdzirz
  • Werbka
  • Wiązowa
  • Wiązownica
  • Wicyń
  • Wierczany
  • Wierzbowiec
  • Wierzbów
  • Wierzchnia
  • Winograd
  • Witków Nowy
  • Wojsławice
  • Wola Wysocka
  • Wolica
  • Wolica Komarowa
  • Wołczków
  • Wołczyszczowice
  • Wołkowyja
  • Wołków (powiat lwowski)
  • Wołków (powiat przemyślański)
  • Wołodź
  • Wołosów
  • Wołoszcza
  • Worochta (powiat nadwórniański)
  • Worochta (powiat sokalski)
  • Wróblaczyn
  • Wulka Żmijowska
  • Wysocko Wyżne
  • Wysoczanka
  • Wyżłów
  • Zaborze
  • Zagórze
  • Zalesie Koropieckie
  • Zaleszczyki Małe
  • Zaleszczyki Stare
  • Zalipie
  • Załoźce
  • Załucze
  • Zapust Lwowski
  • Zastawcze
  • Zatyle
  • Zatwarnica
  • Zawadówka
  • Zawałów
  • Zazdrość
  • Zbadyń-Kutenberg
  • Złotniki
  • Zofiówka
  • Żabie
  • Żarków
  • Żełdec
  • Żernica
  • Żniatyn
  • Żubracze
  • Żubrzyca
  • Żupanie
  • Żurów
Zbrodnie w dawnym województwie lubelskim
  • Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich według powiatu
  • Polska samoobrona na Kresach Płd.-Wsch.