Tito Strozzi

Tito Vespasiano Strozzi

Tito Strozzi ok. 1500 roku
Data urodzenia	1422
Data śmierci	1505
Język	łaciński
Dziedzina sztuki	elegia, poemat
Ważne dzieła
Erotica
Multimedia w Wikimedia Commons

Tito Vespasiano Strozzi lub Tytus Wespazjan Strozzi (ur. 1422, zm. 1505) – jeden z najznakomitszych poetów łacińskich XV wieku. Całe życie przebywał na dworze w Ferrarze. Był zagorzałym przeciwnikiem wprowadzenia do literatury języka włoskiego. Autor cyklu elegii Erotica.

Życiorys

Tito Vespasiano Strozzi wywodził się z ferraryjskiej gałęzi znakomitego rodu florenckiego. Pierwszym Strozzim, który zamieszkał w Ferrarze na początku XV wieku był Nanni Strozzi^[1]. Według legendy jeden z przodków Tita udusił (strozzare) w jakiejś bójce potężnego przeciwnika i rodzinę zaczęto odtąd zwać „Dusicielami”, „Strozza”, a później „Strozzi”. Dziadek Tita, Carlo, wraz z synem Giovannim musieli, jako przywódcy florenckich Gwelfów, porzucić ojczyznę, gdy do władzy na krótki czas doszli Gibelini. Giovanni ożenił się w Ferrarze z córką znakomitego rodu Constanzą de’Costabili i miał z nią czterech synów. Tito najmłodszy z nich urodził się w 1422 roku^[2]. Był uczniem Guarina z Werony wraz z synami markiza Ferrary Mikołaja III d’Este: Leonellem, Borsem i Herkulesem. Dość wcześniej zaczął pisać wiersze po łacinie, do czego podnietą stał mu się klasycyzujący dwór Leonella d’Este (1441-1450)^[3]. Po śmierci Guarina stanął na czele humanistów ferraryjskich. Był zagorzałym przeciwnikiem wprowadzenia do literatury języka włoskiego^[4].

Borso d’Este (1450-1471), który lubił i cenił Tita, ożenił go w 1467 roku z Domicellą, bogatą sierotą po generalnym kapitanie swoich wojsk, hrabi Gwidonie Rangone. W 1470 roku ofiarował mu złotą szpadę. W 1471 roku zabrał ze sobą do Rzymu, gdzie kolegium kardynalskie, chcąc się przypodobać księciu, uwieńczyło poetę wawrzynem. Tito cieszył się również zaufaniem kolejnego księcia Herkulesa I (1471-1505). W 1473 roku został wysłany w orszaku udającym się po żonę dla księcia, Eleonorę Aragońską, do Neapolu, później został gubernatorem Rovigo i Polesine. Brał udział w wojnie z Wenecją. Posłował do papieża Innocentego VIII^[5].

Tito był, podobnie jak Borso i Herkules I, namiętnym myśliwym. Lasy wokół Racano, gdzie miał letnią rezydencję, obfitowały w zwierzęta. Tito sprowadzał psy myśliwskie z Tracji. Sam wprawiał do łowów swoje sokoły i jastrzębie. Jednego z sokołów, Baragina, kazał namalować Cosimo Turze i napisał na cześć ulubionego ptaka łaciński wiersz. Oprócz Domu w Racana, miał jeszcze trzy wille, spośród których dwie ofiarował mu Borso^[4].

W 1497 roku został przez Herkulesa I mianowany najwyższym dostojnikiem w państwie, naczelnikiem Savich^[6]. Początek urzędowania Tita przypadł na okres wojny z Wenecją. Miasto nawiedziło też kilkakrotne trzęsienie ziemi i zaraza morowa. Kraj był wyniszczony podatkami i nieustannymi przemarszami wojsk francuskich. Strozzi, jako najwyższy urzędnik państwowy, stał się jedną z najbardziej znienawidzonych osobistości. Zwano go „ludożercą”, mówiono, że messer Tito jest gorszy od samego diabła^[7]. Możliwe że przyczyną tej nienawiści było przekonanie, że to Tito namówił księcia do założenia nowej części miasta, której budowa pochłaniała olbrzymie sumy. W 1498 roku Tito uzyskał u księcia nominację swego syna Ercola na swojego pomocnika, de’dodici Savi, co wzburzyło jeszcze bardziej ludność miasta^[8].

Tito przeżył Herkulesa I o pół roku. Przybył jeszcze 20 stycznia 1505 roku z Rocano do Ferrary, by stanąć u wezgłowia umierającego księcia i oddać buławę książęcą jego synowi, Alfonsowi I i ogłosić go prawym następcą tronu. Zmarł 30 sierpnia 1505 roku, wskutek zarazy morowej^[8].

Twórczość

Na wyścigach w Ferrarze wiosną 1441 roku dziewiętnastoletni Tito poznał prześliczną dziewczynę o złotawych włosach, którą nazwał Anthią, i dla której napisał cykl elegii zatytułowany Erotica, należących do jego najlepszych utworów^[4]. Jako uczeń Guarina, Strozzi ubrał swe uczucia w zwroty i obrazy zaczerpnięte z greckiego romansu Ksenofonta z Efezu, nadał też swej wybrance imię starożytnej bohaterki. W tajemniczej Anthii musiał się jednak kochać ktoś potężniejszy od Tita, skoro kazano młodzieńcowi opuścić Ferrarę i pozwolono mu wrócić do rodzinnego miasta, dopiero gdy Anthia przeniosła się do Florencji. Anthia najwyraźniej nie odwzajemniła płomiennego uczucia młodego poety. Bardzo zmysłowe, a miejscami nieprzyzwoite elegie Strozzi wydał po latach, dedykując je księżnej Lukrecji Borgii^[9].

Tito ożenił się dopiero w czterdziestym piątym roku życia, zdążył więc pisać wiersze do innej jeszcze blondynki, której również nadał greckie imię, Phylloroë. Strozzi był bardzo zakochany w pięknej Ferraryjce mieszkającej w willi nad brzegami Padu. Opisał w wierszu jej stary, bluszczem opleciony domek, z freskami świętych zwietrzałymi od deszczu, ukryty wśród drzew, obok kaplicy poszarpanej wylewami Padu^[9]. Phylloroë zmarła młodo, wskutek panującej w Ferrarze zarazy, a poeta szczerze opłakał jej stratę^[8].

Oprócz wierszy erotycznych Strozzi pisał sporo poezji pochwalnej dla księcia i książęcej rodziny: z okazji zaślubin syna ksiżążęcego Alfonsa z Anną Sforzą, na śmierć księżnej Eleonory Aragońskiej, z powodu przybycia Lukrecji Borgii. Nawet zamarznięcie Padu w 1443 roku dało mu asumpt do pochwały księcia. Na powitanie Borsa pisał, że gdy książę przyjeżdża niebo się rozjaśnia, burze uspokajają, a ziemia okrywa zielenią. Pisał wiersze na każdą okoliczność, nawet z okazji postawienia nowej budowli w Ferrarze. Czasami jego pochlebstwa przybierały dziwaczną formę. Pisał na przykład, że lew, którego książę miał w swym zwierzyńcu, we wszystkim naśladuje swojego pana, nigdy bowiem nie rzuca się na słabsze od siebie zające czy psy, ale zawsze walczy z równymi sobie bawołem, niedźwiedziem albo dzikiem. Lew niestety nie dostosował się do wiersza i jakiś czas potem rozdarł małą córeczkę ogrodowego strażnika, która dawał mu jeść. Na cześć księcia Herkulesa I Tito nazwał swego syna również Herkulesem, książęca rodzina odwdzięczyła mu się jednak za to pochlebstwo podobnie jak lew córce strażnika^[9].

Pod koniec życia Borsa d’Este rozpoczął pracę nad poematem o nim. Nie dokończył go jednak, gdyż po śmierci swego protektora, zajął się pisaniem wierszy ku czci jego następcy^[8].

Strozzi był prawdopodobnie najwybitniejszym poetą łacińskim XV wieku. Posiadał poczucie piękna przyrody, spostrzegawczość w oddawaniu wydarzeń współczesnych i poetycki temperament widoczny nawet w pisanych pod koniec życia dla Lukrecji Borgii epigramach. Łaciną nie władał jednak tak dobrze jak Poliziano czy Giovanni Pontano. Łacina i dworactwo zabiły ostatecznie jego talent. Poezje jego, w większości erotyczne, mają charakter uczonej literatury, szukają raczej poklasku u podobnych mu humanistów, niż zrozumienia u kobiet, w których się kochał^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Maria Bellonci: Lukrecja Borgia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972.brak strony w książce
• Kazimierz Chłędowski: Dwór w Ferrarze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1958.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Tito Strozzi, Strozzi poetae pater et filivs w bibliotece Polona