Stryszawa

Ten artykuł od 2012-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Stryszawa

wieś
Centrum wsi
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	suski
Gmina	Stryszawa
Wysokość	380–807 m n.p.m.
Liczba ludności	5266
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-205[2]
Tablice rejestracyjne	KSU
SIMC	0069575
Położenie na mapie gminy Stryszawa Stryszawa
Położenie na mapie Polski Stryszawa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Stryszawa
Położenie na mapie powiatu suskiego Stryszawa
49°43′55″N 19°31′25″E/49,731944 19,523611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Stryszawa – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w zachodniej części powiatu suskiego, siedziba gminy Stryszawa. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Położenie

Stryszawa leży na wysokości od 380 do 807 m n.p.m. Ciągnie się przez prawie 10 km w dolinie potoku Stryszawka od Suchej Beskidzkiej aż pod szczyt Jałowca (1111 m)^[3]. Zabudowania i pola uprawne miejscowości zajmują dno doliny Stryszawki, oraz zbocza Pasma Przedbabiogórskiego (Pasma Jałowieckiego i Pasma Solnisk), które według opracowanej przez Jerzego Kondrackiego regionalizacji Polski należy do Beskidu Makowskiego^[4]. Niektóre przysiółki Stryszawy wysoko wkraczają na stoki tych wzniesień^[3].

Integralne części wsi

Historia

Pierwsza wzmianka o Stryszawie pochodzi z 1480 roku. Założona została w II połowie XV wieku przez rodzinę Słupskich herbu Śreniawa – ówczesnych właścicieli Suchej. W I poł. XVI wieku wieś należała do Stanisława Słupskiego, właściciela Stryszowa i Suchej.

Była w tamtych czasach ważnym wołoskim ośrodkiem pasterskim i jednocześnie stanowiła siedzibę wołoskiego wojewody. Później w jej posiadanie weszła rodzina Komorowskich. W kolejnych latach przechodziła w ręce następnych właścicieli dóbr suskich.

W latach 1830–1985 w Stryszawie, w rejonie przysiółka Hucisko, znajdowała się filia zakładów metalurgicznych z Suchej.

Niegdyś Stryszawa słynęła z wyrobu gontów. Do dziś jej mieszkańcy trudnią się chałupniczo produkcją drobnych przedmiotów z drewna, a od połowy XIX w. także zabawek.

W latach 20. XX wieku zbudowano obok klasztoru sióstr zmartwychwstanek budynek szkoły wiejskiego i górskiego gospodarstwa domowego wraz z kaplicą. Kaplica została poświęcona 4 października 1929 roku^[7]. Szkoła wraz z internatem rozpoczęła działalność w 1932 roku i działała do wybuchu II wojny światowej^[8].

W latach 1941–1942 hitlerowcy wywieźli stąd do Generalnego Gubernatorstwa blisko 200 rodzin, odbierając im jednocześnie cały dobytek.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[9].

• Leśniczówka z budynkiem gospodarczym i działką.

Inne zabytki

• Neogotycki kościół z końca XIX w pod wezwaniem Św. Anny;
• murowana kaplica z 1843 roku;
• dzwonnica loretańska (osiedle Roztoki) – wybudowana w 2. poł. XIX wieku^[10];
• trzy figury przydrożne; dwie z nich przedstawiają Chrystusa Frasobliwego i pochodzą z lat 1725 i 1728, trzecia to figura Chrystusa Nazaretańskiego z I poł. XVIII wieku;
• pomniki przyrody – lipy i modrzewie;
• dworek w Stryszawie Górnej;
• Klasztor Sióstr Zmartwychwstanek na Siwcówce.

Stryszawa obecnie

Stryszawa, z uwagi na swoje położenie jest wsią letniskową. W okolicy znajdują się liczne szlaki turystyczne.

Gmina Stryszawa należy do głównych ośrodków zabawkarstwa ludowego w Polsce. Do najstarszych zabawek należą: taczki, wózki, kołyski, sześcienne grzechotki (zwane scyrkowkami) i karetki z konikami. Później pojawiły się koniki na kółkach, poruszające się na kijku karuzelki i klepoki (machające skrzydłami ptaszki), oraz dziobiące się kogutki. Następnie zaczęto wytwarzać koniki zwane wyścigowcami i capami. Typowymi ptaszkami stryszawskimi są: kogutki, dudki, sowy, jaskółki, bociany i zięby, oraz ich kompozycje na gałązce czy gniazdku, tzw. rodzinki.

W 1994 r. w Stryszawie powstał dziecięcy zespół regionalny „Stryszawskie Gronicki”. Tworzą go dzieci w wieku 4–15 lat. W okresie swego istnienia zespół koncertował przeszło 100 razy.

W Stryszawie odbywają się imprezy: Biesiada Stryszawska oraz Święto Zabawki.

Gminę zamieszkują górale żywieccy. Jednak granicą z góralami babiogórskimi jest pasmo Jałowca, zatem w obrębie miejscowości Stryszawa można napotkać w gwarze i kulturze cechy górali „spod Babij Góry” i „spod Żywca”.

Sport

• Wielofunkcyjne boisko sportowe;
• Stadion GOSiR w Stryszawie;
• Klub LKS Jałowiec Stryszawa;
• Klub lekkoatletyczny UKS „Bieganie.pl” Stryszawa.

Szkoły

• Gimnazjum nr 1 im. Tadeusza Kościuszki (działało do 2017 r.);
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. ks. Henryka Znamirowskiego;
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Lecha Wałęsy.

W kompleksie hotelowym „Beskidzki Raj” znajduje się 25-metrowa wieża widokowa, która pozwala obserwować liczne pasma górskie: Beskid Żywiecki (Pasmo Policy, Pasmo Babiogórskie, Pasmo Jałowieckie) Gorce, Beskid Makowski, Beskid Śląski, Beskid Mały, jak również Wyżynę Olkuską.

Religia

• Parafia św. Anny w Stryszawie

Osoby związane z miejscowością

• Kunegunda Siwiec – służebnica boża Kościoła katolickiego;
• Karol Hareńczyk – podpułkownik Wojska Polskiego;
• Ks. Antoni Sołtysik - proboszcz parafii św. Mikołaja w Krakowie i duszpasterz młodzieży.
• Stanisław Sikora – rzeźbiarz i medalier, uczeń Zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego, obecnie im. Kenara oraz student ASP w Warszawie, członek i współtwórca tzw. warszawskiej szkoły rzeźby, dziadek rzeźbiarza Mateusza Sikory, ojciec fotografika Tomasza Sikory;
• Władysław Front – bard, malarz, poeta i kielniarz samouk – znany z umieszczenia klamer na Akademickiej Perci na Babiej Górze.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Urzędu Gminy Stryszawa