Stary Cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim

Stary Cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim
Obiekt zabytkowy nr rej. 492/A z 12.03.1987
Ilustracja
Jedna z rzeźb nagrobnych ze starego cmentarza w Ostrowie Wlkp
Nazwa pełna

Stary cmentarz rzymskokatolicki pod wezwaniem Św. Stanisława Biskupa

Państwo

 Polska

Miejscowość

Ostrów Wielkopolski

Adres

między: ul. Wrocławską, ul. Fryderyka Chopina a ul. Wysocką

Typ cmentarza

Wyznaniowy

Wyznanie

Kościół rzymskokatolicki

Stan cmentarza

Czynny

Powierzchnia cmentarza

1,256 ha

Data otwarcia

1779

Zarządca

Miejski Zakład Zieleni w Ostrowie Wielkopolskim

Położenie na mapie Ostrowa Wielkopolskiego
Mapa konturowa Ostrowa Wielkopolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Stary Cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Stary Cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Stary Cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim”
Położenie na mapie powiatu ostrowskiego
Mapa konturowa powiatu ostrowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Stary Cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim”
Ziemia51°38′41″N 17°48′55″E/51,644722 17,815278
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Stary Cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim – jeden z najstarszych czynnych cmentarzy katolickich w Polsce (starszy od Cmentarza Rakowickiego w Krakowie i warszawskich Powązek).

Stary Cmentarz

Założony został w 1782 r. i był jedną z pierwszych w Polsce nekropolii położonych z dala od kościoła, poza obrębem miasta (dotychczas takie miejsce pochówku było uznawane za niegodne). W początkowym okresie działania nie stawiano żadnych trwałych postumentów. Najstarszy z zachowanych nagrobków pochodzi z 1842 r. W 1832 r. zaczęto stawiać murowane ogrodzenie cmentarza. Otoczono go też wówczas głębokim na 2 metry rowem, który zasypano pod koniec XIX w., gdy potrzebowano miejsca dla samobójców.

W latach zaborów Cmentarz był jedynym legalnym miejscem polskich manifestacji patriotycznych. Wynikało to ze zwyczajowego poszanowania przez zaborcę prawa czyniącego z nekropolii miejsca azylu (odróżnienie sacrum od profanum).

Stary Cmentarz próbowano zlikwidować kilkakrotnie, między innymi w 1820 r. (Prusacy), w latach II wojny światowej, oraz w 1962 r. (komuniści). Ta ostatnia decyzja o likwidacji została formalnie anulowana dopiero w 1982 r.

W latach 1989-1990 zabezpieczono bramy, część murów i nagrobków oraz kapliczek. Od połowy lat 90. działa Towarzystwo, które gromadzi fundusze na renowację zabytkowych grobowców, m.in. podczas corocznych kwest w Zaduszki.

Wśród nagrobków można znaleźć formy klasyczne, neoromantyczne, secesyjne, kubiczne. Dominantę w południowo-zachodniej części stanowi największy, klasycystyczny, grobowiec rodziny Idźkowskich. Pomniki nagrobne były niejednokrotnie wykonywane przez cenionych wielkopolskich rzeźbiarzy. Jeden z nich – Pielgrzym, dłuta Władysława Marcinkowskiego – znajduje się obecnie w krużganku ostrowskiej konkatedry.

Z około 2800 pochowanych tu od początku istnienia cmentarza udało się zidentyfikować dotychczas ok. 1250. Spoczywają tu postacie ważne dla historii nie tylko Ostrowa, ale i Wielkopolski:

  • Hubert Beckhaus - latynista, germanista, dyrektor Królewskiego Gimnazjum w Ostrowie, nauczyciel Wyższej Szkoły Żeńskiej w Ostrowie
  • Gustaw Bojanowski – pisarz, opisał pobyt w Wielkopolsce Chopina i Mickiewicza
  • Maria Bojarska – przełożona Gimnazjum i Liceum im. Emilii Sczanieckiej, koordynowała działania tajnej oświaty w Ostrowie i południowej Wielkopolsce podczas II wojny światowej
  • Antoni Bronikowski – hellenista, nauczyciel w Królewskim Gimnazjum
  • Wincenty Broniwój-Orliński – prawnik, działacz emigracyjny, mecenas kultury
  • Antoni Chiżyński – poseł na sejm pruski
  • Anastazy Cywiński – poeta, nauczyciel w Królewskim Gimnazjum
  • Wincenty Głębocki – ksiądz, prefekt w Królewskim Gimnazjum i Wyższej Szkole Żeńskiej
  • Jan Kompałła – ksiądz, proboszcz ostrowski, działacz społeczny, inicjator budowy Królewskiego Katolickiego Gimnazjum Męskiego
  • Marian Kostrzewski – działacz społeczny i kulturalny, nauczyciel, instruktor harcerski
  • Witold Leitgeber - księgarz, wydawca, pisarz
  • Ferdynand Marten - przyrodnik, matematyk, nauczyciel w Królewskim Gimnazjum
  • Władysław Skowroński - plastyk, nauczyciel w ostrowskich szkołach,
  • Augustyn Szamarzewski – ksiądz, działacz społeczny, patron polskich spółek zarobkowych, proboszcz ostrowski, prefekt Wyższej Szkoły Żeńskiej w Ostrowie
  • Władysław Witkowski - lekarz, działacz społeczny
  • powstańcy z lat 1831, 1848, 1863
  • Michał Moczyński — pierwszy dyrektor szpitala w Ostrowie Wielkopolskim, znany również jako patriota i społecznik[1]
  • Rodzina Furmanków, która prowadziła zakład fotograficzny w Ostrowie, ukazując architekturę, pejzaże i życie mieszkańców Ostrowa[1]
  • Wawrzyniec Colomb — prawnik oraz skarbnik Towarzystwa Pomocy Naukowej w powiecie odolanowskim, był również dobroczyńcą młodzieży gimnazjalnej[1]
Grobowiec rodziny Idzikowskich

Monograficzną pracą o Starym Cmentarzu jest ilustrowana zdjęciami autora, publikacja Stary cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim (Marian Kostrzewski Ostrów Wlkp. 1982 r., wyd. O.T.K.).

Panorama cmentarza
Panorama cmentarza

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c Stary Cmentarz z 1784 roku, Plac Bankowy - umostrow.pl [online], umostrow.pl [dostęp 2022-04-07] .

Bibliografia

  • Ostrów Wielkopolski - dzieje miasta i regionu, praca zbiorowa, Poznań 1990
  • Marek Olejniczak, Bedeker ostrowski, Ostrów Wielkopolski 2004

Linki zewnętrzne

  • o Starym Cmentarzu. mzz.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-04)].
  • Cmentarze Komunalne w Czernichowie. polcme.home.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-09)].