Komisariat Straży Granicznej „Brzeźno”

Komisariat Straży Granicznej „Brzeźno” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[1]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[2]. Rozkazem nr 2 z 19 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Prądzona” do Inspektoratu Granicznego nr 7 „Chojnice” i określił jego strukturę organizacyjną^[3]. Rozkazem nr 5 z 2 września 1930 roku w sprawie nazw inspektoratów granicznych i komisariatów komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski nakazał z dniem 31 1930 znieść placówkę II linii „Prądzona”^[4]. Rozkazem nr 12 z 10 stycznia 1930 roku w sprawie reorganizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił nową organizację i lokalizację komisariatu^[5]. Rozkazem nr 2 z 30 listopada 1937 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i likwidacji jednostek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zniósł placówkę II linii „Brzeźno” i posterunek SG „Zapcań”^[6].

We wrześniu 1939 pluton wzmocnienia Komisariatu rozmieszczony był w luce pomiędzy Pomorską Brygadą Kawalerii, a Zgrupowaniem „Chojnice”. W razie przekroczenia przez Niemców granicy państwowej, miał wycofać się do Lubni^[7].

Służba graniczna

Kierownik Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej mjr Józef Zończyk w rozkazie organizacyjnym nr 2 z 8 czerwca 1928 roku udokładnił linie rozgraniczenia komisariatu. Granica północna: kamień graniczny nr C 003; granica południowa: kamień graniczny nr C 276^[8].

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Lipusz” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Zielona Chocina” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Lipusz” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Konarzyny” − 1930

Funkcjonariusze komisariatu

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928^[3]:

• komenda − Prądzona
• podkomisariat Straży Granicznej „Dolne Ostrowite”
• placówka Straży Granicznej I linii „Łąkie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Brzeźno”
• placówka Straży Granicznej I linii „Wierzchocina”
• placówka Straży Granicznej I linii „Prądzonka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Wojsk”
• placówka Straży Granicznej I linii „Glisno”
• placówka Straży Granicznej II linii „Prądzona”
• placówka Straży Granicznej II linii „Dolne Ostrowite”

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[10]:

• komenda − Brzeźno
• placówka Straży Granicznej I linii „Łąkie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Brzeźno”
• placówka Straży Granicznej I linii „Brzozowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Wierzchocina”
• placówka Straży Granicznej I linii „Glisno”
• placówka Straży Granicznej II linii „Brzeźno”
• placówka Straży Granicznej II linii „Prądzona”

Organizacja komisariatu w 1933

• placówka Straży Granicznej II linii Brzeźno
• placówka Straży Granicznej I linii Łąkie
• placówka Straży Granicznej I linii Brzeźno
• placówka Straży Granicznej I linii Brzozowo
• placówka Straży Granicznej I linii Wierzchocina

Organizacja komisariatu w 1936

• placówka Straży Granicznej II linii Brzeźno
• placówka Straży Granicznej I linii Łąkie
• placówka Straży Granicznej I linii Brzeźno
• placówka Straży Granicznej I linii Brzozowo
• placówka Straży Granicznej I linii Wierzchocina

Organizacja komisariatu w 1937

• placówka Straży Granicznej II linii Brzeźno
• placówka Straży Granicznej I linii Łąkie
• placówka Straży Granicznej I linii Brzeźno
• placówka Straży Granicznej I linii Brzozowo
• placówka Straży Granicznej I linii Wierzchocina

Przypisy

Bibliografia

• Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06793-7.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Rozkazy, materiały dotyczące dyslokacji, organizacji służby, wywiadu wojskowego i przeciwprzemytniczego, budżetu PIOSG → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.