Heliodor z Emesy

Heliodor, Heliodor z Emezy lub Heliodor z Emesy, także Heliodoros (stgr.  Ἡλιόδωρος) lub Heliodorus (łac. Heliodorus) – autor napisanego w języku greckim romansu Opowieść etiopska o Theagenesie i Chariklei. Wiadomo o nim jedynie, że był Fenicjaninem, synem Teodozjusza z Emesy. Współcześni uczeni uważają, że żył i tworzył w III lub IV wieku^[1].

Heliodor był bez wątpienia człowiekiem dobrze wykształconym. W swoim dziele wykazał się między innymi znajomością dzieł Homera oraz teatru greckiego^[2]. Posługiwał się też swobodnie literackim językiem greckim. Najprawdopodobniej był poganinem, przekazał bowiem wiele informacji na temat kultu słońca pojmowanego jako bóstwo uniwersalne, magii, astrologii czy wiary w sny. Nie ma w jego dziele bezpośrednich nawiązań do chrześcijaństwa^[3].

Dzieło Heliodora zajmuje wyjątkowe miejsce w dziejach literatury. Było ono bardzo popularne w starożytności, średniowieczu a także w wiekach XVI-XIX. Opowieść etiopska jest przez badaczy uznawana za najlepszy przykład starożytnego romansu, a autor za najbardziej reprezentatywnego przedstawiciela tego gatunku w dziejach literatury europejskiej. Literaturoznawcy uważają Heliodora za twórcę podstawowych schematów, wątków i motywów romansowych, używanych we współczesnych powieściach i filmach tego gatunku^[4].

Wiarygodność innych informacji na temat życia Heliodora, przekazana przez pisarzy późnostarożytnych i średniowiecznych, jest odrzucana przez współczesnych historyków. Sokrates Scholastyk w Historii kościelnej z V wieku twierdził, że Heliodor był biskupem tesalskiej Trikki, który wprowadził celibat dla tamtejszych kapłanów. Według Sokratesa Heliodor miał napisać Opowieść etiopską w młodości, przed przyjęciem święceń kapłańskich. W IX wieku informację tę powtórzył Focjusz: tenże Heliodor, mówią, osiągnął później godność biskupa. Natomiast w XI wieku bizantyjski historyk Jerzy Kedren podał, że Heliodor napisał Opowieść etiopską za czasów Teodozjusza Wielkiego, gdy był już biskupem. XIV-wieczna bizantyjska Historia Ecclesiastica, autorstwa Nicefora Kaliksta Kstantopula, wspomina o napisanym przez Heliodora erotyku. Na zwołanym specjalnie w tej sprawie synodzie, inni biskupi, w obawie o moralność młodzieży, postawili Heliodorowi ultimatum – powinien spalić swoje dzieło albo zrezygnować z biskupstwa. Heliodor miał wybrać rezygnację^[5].

Zobacz też

• Chariton z Afrodyzji
• Ksenofont z Efezu
• Achilles Tatios
• Longos - Dafnis i Chloe

Przypisy

Bibliografia

• Heliodor: Opowieść etiopska o Theagenie i Chariklei. Sylwester Dworacki (tł., wst.). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2000. ISBN 83-232-1005-5.Sprawdź autora:1.
• Wojciech Kowalski: Elementy światopoglądu chrześcijańskiego w historii etiopskiej o Theagenie i Chariklei Heliodora z Emesy. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 2015, seria: Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ Nauki Humanistyczne, Nr specjalny 6 (1/2015).
• Słownik pisarzy antycznych. Anna Świderkówna (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 2001. ISBN 83-214-1199-1.