Grigorij Kanowicz

Grigorij Kanowicz (ur. 18 czerwca 1929 w Janowie koło Kowna, zm. 20 stycznia 2023 w Tel Awiwie^[1][2]) – litewski pisarz, publicysta, eseista, poeta, scenarzysta i tłumacz pochodzenia żydowskiego^[3].

Życiorys

Urodził się 18 czerwca 1929 roku w miasteczku Janów koło Kowna na Litwie. Jego ojciec był krawcem. Matka zmarła tuż po II wojnie światowej. Ojciec uważał, że pisarstwo to nieżydowskie zajęcie i kategorycznie zakazywał uprawiać mu tej sztuki^[4]. W 1941 uciekając przed Niemcami w kierunku Łotwy znalazł się pod Jarosławiem, potem przebywał w Kazachstanie, gdzie przez trzy lata chodził do kazachskiej szkoły. Podczas pobytu w Kazachstanie wraz z matką pracował w kołchozie. Po wojnie wrócił na Litwę, gdzie skończył gimnazjum, a potem filologię słowiańską na Uniwersytecie Wileńskim w 1953 roku i przez trzy lata pracował w Litewskiej Akademii Języka i Literatury. W latach 1962-72 pracował w Litewskiej Wytwórni Filmowej^[5]. Pisał wiersze, sztuki teatralne i scenariusze do litewskich i estońskich filmów obyczajowych. Na przełomie lat 60. i 70. pod wpływem wielkiej emigracji Żydów rozważał wyjazd z Wilna. Ostatecznie pozostał w kraju z uwagi na sytuację rodzinną, a do Izraela wyjechał dopiero w 1993 roku^[6]. W ostatnim okresie życia mieszkał w Tel Awiwie^[4].

W 1978 roku, po wypadku drogowym, w którym niemal zginęli obaj jego synowie, stał się człowiekiem głęboko wierzącym. W 1988 roku został laureatem Litewskiej Narodowej Nagrody Literackiej^[5].

Twórczość

Pierwszym językiem pisarza był jidysz; Kanowicz poznał język rosyjski w 1941 r.^[5] i w tym właśnie języku pisał powieści, zaś utwory dramatyczne tworzy w języku litewskim^[4]. Przez długi czas książki Grigorija Kanowicza nie były wydawane w Moskwie, a jedynie na Litwie i to w okrojonych nakładach. Obecnie są przetłumaczone na 10 języków. W języku polskim ukazały się: Świece na wietrze, Łzy i modlitwy głupców^[7], Koziołek za dwa grosze, Nie odwracaj twarzy od śmierci^[8], Park niepotrzebnych Żydów, Nie ma raju dla Niewolników. Ogromne piętno odcisnęła na pisarzu tragedia Holocaustu^[6].

Debiutował zbiorem wierszy Labas rytas (Dzień dobry) (wydane w 1955 roku). W 1957 roku napisał powieść Patrzę w gwiazdy. Był to pierwszy utwór żydowski w języku rosyjskim wydany po wojnie na terenie ZSRR, jednak tematyką żydowską w szerszym stopniu zajął się dopiero po wydarzeniach 1968 roku^[6].

Przypisy