Efekt Dunninga-Krugera

Wyniki eksperymentu drugiego z oryginalnej publikacji Krugera i Dunninga (1997). Uczestnicy badania źle szacowali swoje umiejętności w liniowej, a nie U-kształtnej zależności od ich faktycznych umiejętności.
Wyniki eksperymentu drugiego z oryginalnej publikacji Krugera i Dunninga (1999). Uczestnicy badania źle szacowali swoje umiejętności w liniowej (nie U-kształtnej) zależności od ich faktycznych umiejętności.

Efekt Dunninga-Krugera – błąd poznawczy[1] polegający na tym, że osoby niewykwalifikowane w jakiejś dziedzinie życia mają tendencję do przeceniania swoich umiejętności w tej dziedzinie, podczas gdy osoby wysoko wykwalifikowane mają tendencję do zaniżania oceny swoich umiejętności[2].

Zjawisko to zostało opisane i udokumentowane przez Justina Krugera i Davida Dunninga z Uniwersytetu Cornella[3].

Historia badania

Kruger i Dunning zwrócili uwagę na liczne wcześniejsze badania, które zdają się sugerować, że w przypadku umiejętności tak różnorodnych jak obsługa pojazdów mechanicznych, gra w szachy czy tenisa „ignorancja częściej jest przyczyną pewności siebie, niż wiedza” (jak to ujął Charles Darwin). Postawili oni hipotezę, że w przypadku umiejętności, którą każdy może posiąść w większym lub mniejszym stopniu, osoby niekompetentne:

  1. nie dostrzegają swojego niskiego poziomu umiejętności,
  2. nie potrafią prawidłowo ocenić poziomu umiejętności u siebie,
  3. nie potrafią prawidłowo ocenić poziomu umiejętności u innych,
  4. rozpoznają i uznają swój niski poziom umiejętności dopiero po odpowiednim treningu.

Aby sprawdzić poprawność tej hipotezy, sprawdzili ją na studentach swojej uczelni, którzy zapisali się na różne kursy z psychologii.

W serii doświadczeń Kruger i Dunning sprawdzili samoocenę dotyczącą myślenia logicznego, znajomości gramatyki i poczucia humoru. Po pokazaniu im wyników ich testów studenci zostali poproszeni o oszacowanie swojego poziomu, po czym grupa kompetentna w danej dziedzinie oceniła go poprawnie, podczas gdy ta niekompetentna wciąż go przeceniała. Jak zauważyli Dunning i Kruger, „podczas 4 doświadczeń uczestnicy notowani najniżej w testach dotyczących poczucia humoru, gramatyki i logiki znacznie przeceniali swoje osiągnięcia i umiejętności. Mimo iż wyniki testów plasowały ich w 12. percentylu, oni sami szacowali, że osiągnęli wynik plasujący ich w 62. percentylu”[3]. Jednocześnie ludzie naprawdę posiadający wiedzę zwykli nie doceniać swej kompetencji.

Odbiór w świecie nauki

Zjawisko to zostało odtworzone w innych eksperymentach, zaproponowano też różne wyjaśnienia, odwołujące się m.in. do artefaktów statystycznych i heurystyk poznawczych służących ochronie samooceny[4] czy heurystyk wynikających z braku punktów odniesienia[5][6]. Przegląd badań obejmujących testy bardziej codziennej wiedzy nie wykazał natomiast obecności takiego efektu[7].

Późniejsze badanie wskazują, że uzyskane przez Krugera i Dunninga dane są wynikiem zjawiska statystycznego zwanego regresją do średniej oraz błędu poznawczego zwanego złudzeniem ponadprzeciętności, a zaproponowane przez autorów wyjaśnienie jest błędne[4][8].

W roku 2000 Dunning i Kruger otrzymali za swoje badania satyryczną Nagrodę Ig Nobla w dziedzinie psychologii[9].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Dunning-Kruger effect, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2021-11-30]  (ang.).
  2. ↑ Error Morris: The Anosognosic’s Dilemma: Something’s Wrong but You’ll Never Know What It Is (Part 1). The New York Times, 2010-06-20. (ang.).
  3. ↑ a b J.J. Kruger J.J., D.D. Dunning D.D., Unskilled and unaware of it: how difficulties in recognizing one’s own incompetence lead to inflated self-assessments, „Journal of Personality and Social Psychology”, 77 (6), 1999, s. 1121–1134, DOI: 10.1037/0022-3514.77.6.1121, PMID: 10626367 .
  4. ↑ a b JoachimJ. Krueger JoachimJ., Ross A.R.A. Mueller Ross A.R.A., Unskilled, unaware, or both? The better-than-average heuristic and statistical regression predict errors in estimates of own performance, „Journal of Personality and Social Psychology”, 82 (2), 2002, s. 180–188, DOI: 10.1037/0022-3514.82.2.180, PMID: 11831408 .
  5. ↑ Katherine A.K.A. Burson Katherine A.K.A., Richard P.R.P. Larrick Richard P.R.P., JoshuaJ. Klayman JoshuaJ., Skilled or unskilled, but still unaware of it: how perceptions of difficulty drive miscalibration in relative comparisons, „Journal of Personality and Social Psychology”, 90 (1), 2006, s. 60–77, DOI: 10.1037/0022-3514.90.1.60, PMID: 16448310 .
  6. ↑ MarianM. Krajc MarianM., AndreasA. Ortmann AndreasA., Are the Unskilled Really that Unaware? An Alternative Explanation, „SSRN Electronic Journal”, 2007, DOI: 10.2139/ssrn.1114332 [dostęp 2021-07-27]  (ang.).
  7. ↑ P.P. Juslin P.P., A.A. Winman A.A., H.H. Olsson H.H., Naive empiricism and dogmatism in confidence research: a critical examination of the hard-easy effect, „Psychological Review”, 107 (2), 2000, s. 384–396, DOI: 10.1037/0033-295X.107.2.384, PMID: 10789203 .
  8. ↑ Gilles E.G.E. Gignac Gilles E.G.E., MarcinM. Zajenkowski MarcinM., The Dunning-Kruger effect is (mostly) a statistical artefact: Valid approaches to testing the hypothesis with individual differences data, „Intelligence”, 80, 2020, s. 101449, DOI: 10.1016/j.intell.2020.101449 [dostęp 2021-07-27]  (ang.).
  9. ↑ Ig Nobel Prize Winners. Improbable Research. [dostęp 2012-01-06]. (ang.).

Bibliografia

  • J.J. Kruger J.J., D.D. Dunning D.D., Unskilled and unaware of it: how difficulties in recognizing one’s own incompetence lead to inflated self-assessments, „Journal of Personality and Social Psychology”, 77 (6), 1999, s. 1121–1134, DOI: 10.1037/0022-3514.77.6.1121, PMID: 10626367 .
  • Britannica: science/Dunning-Kruger-effect
  • SNL: Dunning-Kruger-effekten