Dąb skalny

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bukowce

Rodzina

bukowate

Rodzaj

dąb

Gatunek

dąb skalny

Nazwa systematyczna

Quercus coccifera L.
Sp. pl. 2:995. 1753^[3]

Synonimy

Quercus calliprinos Webb^[3]

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[4]

najmniejszej troski

Multimedia w Wikimedia Commons

Dąb skalny, dąb kermesowy (Quercus coccifera L.) – gatunek rośliny z rodziny bukowatych (Fagaceae). Naturalnie występuje w strefie śródziemnomorskiej: w Afryce Północnej (Algieria, Tunezja, Libia, Maroko), Europie Południowej (Portugalia, Hiszpania, Francja, Albania, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Grecja (włącznie z Kretą), Włochy (na Sycylii i Sardynii). Macedonia i Czarnogóra) oraz w Azji Zachodniej (Cypr, Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja)^[5].

Morfologia i biologia

Zimozielone drzewo lub krzew o wysokości do 10 m i obwodzie pnia do 3 m. Liście sztywne, błyszczące, ciemnozielone i mają kolczaste ząbki na brzegach. Kwitnie od lutego do kwietnia. Roślina jednopienna: na tym samym drzewie występują zebrane w kotki kwiaty męskie i kwiaty żeńskie. Owalne żołędzie mają długość 2 cm i średnicę 1,5 cm i osadzone są w miseczkach pokrytych kolczastymi łuskami. Dojrzewają w 18 miesięcy po zapyleniu. Osiąga pionowy zasięg do 1200 m n.p.m. rośnie w lasach, zaroślach, półpustyniach. Występuje głównie na glebach kamienistych, na podłożu wapienno-dolomitowym, szczególnie na czerwonych glebach terra rossa^[6]^[7].

Zastosowanie

Na dębie skalnym i dębie tabor pasożytują podobne do czerwców owady Kermes ilicis. Z rozdrobnionych samic tych owadów w starożytności otrzymywano barwnik szkarłatowy, karmazynowy i purpurowy. Według L. Heppera barwników tych użyto do farbowania płócien, z których wykonany był Przybytek Mojżeszowy^[7].

Udział w kulturze

W Biblii dąb wymieniony jest 22 razy, bez rozróżnienia gatunku^[6]. W Izraelu występują trzy gatunki dębów: dąb tabor, dąb skalny i podgatunek Quercus infectoria subsp. veneris (A.Kern.) Meikle, wszystkie więc należy uważać za rośliny biblijne. M. Zohary, znawca roślin biblijnych uważa, że w tłumaczeniach Biblii popełniono wiele błędów nie rozróżniając hebrajskich słów `ëlôn i ’allôn oznaczających dęba, od słowa `ëlä (h), które oznacza pistację (terebinta)^[7].
Najbardziej znanym w Biblii dębem jest Dąb Abrahama, o którym Księga Rodzaju 13,18) pisze: „Abraham zwinął swe namioty i przybył pod Hebron, gdzie były dęby Mamre”. W okolicach Hebronu rośnie bardzo stary okaz dębu skalnego, który miejscowa ludność uznaje za „dąb Abrahama”^[7]. Był on chroniony prawnie, w 1998 r. jednak ostatecznie obumarł. Obok niego rośnie młodsze drzewo tego gatunku, które w przyszłości przejmie rolę dębu Abrahama^[8].
W Księdze Rodzaju (35,8) jest opis, że pod dębem Allon – bakut (w tłumaczeniu dąb płaczu) pochowano Deborę, która była piastunką Rebeki. W Biblii Tysiąclecia błędnie przetłumaczono to jako terebint płaczu^[7].
Biblia wymienia dąb rosnący w Saananim, w ważnym punkcie granicznym oddzielającym ziemie plemienia Neftalego. Tutaj to samo słowo allon zostało w Biblii Tysiąclecia prawidłowo przetłumaczone jako dąb^[7].

Galeria

Okaz drzewiasty w Górach Białych na Krecie - las klonu wieczniezielonego Acer sempervirens i cyprysu wieczniezielonego Cupressus sempervirens z udziałem dębu skalnego Quercus coccifera i brzostownicy kreteńskiej Zelkova abelicea w otoczeniu Płaskowyżu Omalos (ok. 1200 m n.p.m.)
Gruby okaz drzewiasty (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
okazy drzewiaste (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
w strefie górnej granicy lasu (Kreta, Xyloskalo, ok. 1350 m n.p.m.)
krzewiasta forma pastwiskowa - spasana przez kozy i owce (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
na pierwszym planie - Quercus coccifera w strefie górnej granicy lasu, w tle cyprysy wieczniezielone Cupressus sempervirens (Kreta, Xyloskalo, ok. 1350 m n.p.m.)
ulistnienie i owoce (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
ulistnienie (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
Las klonu wieczniezielonego Acer sempervirens i cyprysu wieczniezielonego Cupressus sempervirens z dużym udziałem dębu skalnego Quercus coccifera i brzostownicy kreteńskiej Zelkova abelicea (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
Las klonu wieczniezielonego Acer sempervirens i cyprysu wieczniezielonego Cupressus sempervirens z dużym udziałem dębu skalnego Quercus coccifera i brzostownicy kreteńskiej Zelkova abelicea (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-05] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2015-01-11].
↑ Quercus coccifera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
↑ ^a ^b Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-11].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
↑ Российские специалисты проанализировали состояние Мамврийского дуба. [dostęp 2015-01-11].