Brzoskwinia zwyczajna

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

śliwa

Gatunek

brzoskwinia zwyczajna

Nazwa systematyczna

Prunus persica (L.) Batsch
Beytr. Entw. Gewachsreich 30. 1801

Multimedia w Wikimedia Commons

Wartość odżywcza

Brzoskwinia zwyczajna

(100 g)

Wartość energetyczna

209 kJ (50 kcal)

Białka

1 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,2%	2,2%	2,2%	2,2%
M	1,8%	1,8%	1,8%	1,8%

Węglowodany

11,9 g

szczegółowe informacje

Przyswajalne

10 g

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,7%	7,7%	7,7%	7,7%
M	7,7%	7,7%	7,7%	7,7%

Cukry (jedno- i dwucukry)

10 g

1,3 g

1,2 g

5,2 g

1,9 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,6%	7,6%	9,0%	9,0%
M	5,0%	5,0%	6,3%	6,3%

Tłuszcze

0,2 g

szczegółowe informacje

Kwasy tł. nasycone

0,02 g

Kwasy tł. nienasycone

0,07 g

0,09 g

0,09 g

0,09 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,8%	0,8%	0,8%	0,8%
M	0,5%	0,5%	0,6%	0,6%

Woda

86,3 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,2%	3,2%	3,2%	3,2%
M	2,3%	2,3%	2,3%	2,3%

Witaminy

Witamina C

2,7 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,6%	3,6%	3,6%	3,6%
M	3,0%	3,0%	3,0%	3,0%

Tiamina (B1)

0,022 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,0%	2,0%	2,0%	2,0%
M	1,8%	1,8%	1,8%	1,8%

Ryboflawina (B2)

0,054 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,9%	4,9%	4,9%	4,9%
M	4,2%	4,2%	4,2%	4,2%

Niacyna (B3)

0,97 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	6,9%	6,9%	6,9%	6,9%
M	6,1%	6,1%	6,1%	6,1%

Witamina B6

0,02 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,5%	1,5%	1,3%	1,3%
M	1,5%	1,5%	1,2%	1,2%

Foliany

0,004 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,0%	1,0%	1,0%	1,0%
M	1,0%	1,0%	1,0%	1,0%

Kobalamina (B12)

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina A

0,0099 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,4%	1,4%	1,4%	1,4%
M	1,1%	1,1%	1,1%	1,1%

Witamina D

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina E

0,96 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	6,4%	6,4%	6,4%	6,4%
M	6,4%	6,4%	6,4%	6,4%

Makroelementy

Fosfor

24 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,4%	3,4%	3,4%	3,4%
M	3,4%	3,4%	3,4%	3,4%

Wapń

9 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,9%	0,9%	0,8%	0,8%
M	0,9%	0,9%	0,9%	0,8%

Magnez

8 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,6%	2,5%	2,5%	2,5%
M	2,0%	1,9%	1,9%	1,9%

Potas

200 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,3%	4,3%	4,3%	4,3%
M	4,3%	4,3%	4,3%	4,3%

Sód

3 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,2%	0,2%	0,2%	0,3%
M	0,2%	0,2%	0,2%	0,3%

Mikroelementy

Jod

0,0012 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,8%	0,8%	0,8%	0,8%
M	0,8%	0,8%	0,8%	0,8%

Żelazo

0,6 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,3%	3,3%	7,5%	7,5%
M	7,5%	7,5%	7,5%	7,5%

Miedź

0,05 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	5,6%	5,6%	5,6%	5,6%
M	5,6%	5,6%	5,6%	5,6%

Cynk

0,14 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,8%	1,8%	1,8%	1,8%
M	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%

Mangan

0,13 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,2%	7,2%	7,2%	7,2%
M	5,7%	5,7%	5,7%	5,7%

Dane liczbowe na podstawie: prof. dr hab. Hanna Kunachowicz; dr inż. Beata Przygoda; dr n. farm. Irena Nadolna; inż. Krystyna Iwanow; Tabele składu i wartości odżywczej żywności; Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Warszawa; 2017; s. 606, ISBN 978-83-200-5311-1
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[3]

Brzoskwinia zwyczajna^[4], b. właściwa^[5] (Prunus persica (L.) Batsch) – gatunek drzewa należący do rodziny różowatych. Prawdopodobnie pochodzi ze środkowych i północno-wschodnich Chin, obecnie nie rośnie dziko, występuje tylko jako roślina uprawna^[6].

Morfologia

Pokrój: Drzewo o wysokości do 6 m, żyjące do 30 lat.
Pień: Kora ciemnobrunatnoszara, nieraz u dołu prawie czarna, podłużnie spękana.
Liście: Lancetowate, faliście ząbkowane, błyszczące.
Kwiaty: Różowe, pięciokrotne, o licznych słupkach i pręcikach, samopłodne. Kwitnie w kwietniu, przed pojawieniem się liści.
Owoce: Pestkowiec o masie 100–200 g, omszonej skórce, żółtej z czerwonym rumieńcem. Dojrzewa w zależności od odmiany od lipca do października^[7].

Systematyka i zmienność

W większości ujęć taksonomicznych brzoskwinia zwyczajna zaliczana jest do rodzaju Prunus i ma nazwę Prunus persica. Natomiast według Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski zaliczana jest do odrębnego rodzaju brzoskwinia jako Persica vulgaris^[8].

Odmiany:

Prunus persica var. nucipersica (Suckow) C. Schneider (syn. P. persica var. nectarina (Aiton) Maxim.) – nektarynka
Prunus persica var. persica – brzoskwinia zwyczajna
Prunus persica var. platycarpa – brzoskwinia płaskoowocowa

Zastosowanie

Drzewo owocowe. W Chinach była już uprawiana 4000 lat temu. Przez Persję do Grecji dotarła ok. 300 r. p.n.e. W Rzymie rozpowszechniła się w ciągu pierwszego wieku n.e. Następna fala rozprzestrzenienia nastąpiła w XVI wieku, kiedy to brzoskwinia trafiła do Europy Północnej (na Wyspy Brytyjskie) i następnie dalej na różne kontynenty^[9].
Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski: owoc.
- Działanie: polecane w dietach odchudzających. Z uwagi na działanie zasadotwórcze i moczopędne, stosowane przy chorobach reumatycznych i schorzeniach układu moczowego. Działa uspokajająco. Bor podnosi poziom estrogenu, przez co przeciwdziała osteoporozie.
Sztuka kulinarna: Owoce są bardzo smaczne i najczęściej jada się je surowe, można dodać do ciast, przetworzyć na kompot, dżem, ususzyć.
Z pestek wyrabia się jasnożółty, dosyć rzadki olej, o delikatnym zapachu migdałów. Zawiera ponad 64% kwasu olejowego, 26% kwasu linolowego, 5,5% kwasu palmitynowego, 2,9% kwasu stearynowego. Olej stosuje się jako bazę do masażu.
Niektóre kultywary są uprawiane jako rośliny ozdobne, np. ‘Alba Plena’ o półpełnych kwiatach, ‘Klara Meyer’ o również półpełnych kwiatach brzoskwiniowego koloru, ‘Magnifica’ o ciemnoróżowych i pełnych kwiatach, ‘Versicolor’ o półpełnych białych lub bladoróżowych kwiatach z czerwonymi paskami^[10].

Uprawa

Wymaga słonecznych miejsc. Nadaje się do stref 5–10^[10]. W Polsce nie jest całkowicie mrozoodporna – w surowe zimy w zimniejszych rejonach kraju może przemarzać, często też przemarzają wiosną pąki kwiatowe. W Polsce zazwyczaj formowane są drzewa niskopienne. Gatunek wymaga gleb lekkich o dużej zawartości próchnicy i dobrze nawodnionych. Drzewo należy corocznie przycinać, a jeśli liczba zawiązków owocowych jest zbyt duża, należy je przerzedzać, aby wielkość i smak były zadowalające^[11].

Choroby

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin Polski niżowej, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 2013, s. 253, ISBN 978-83-01-14342-8 .
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-26].
↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
↑ J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001. ISBN 83-7255-326-2.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Red. Tadeusz Hołubowicz: Sadownictwo w Wielkopolsce. Praca zbiorowa. Poznań: Państw, Wyd. Rolnicze i Leśne, 1987. ISBN 83-09-01197-0.
↑ ^a ^b ^c ZbigniewZ. Borecki ZbigniewZ., MałgorzataM. Solenberg MałgorzataM. (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6 .