Ładniej? PRL w przestrzeni miasta

Ładniej? PRL w przestrzeni miasta – projekt społeczno-artystyczny realizowany w 2009 roku z inicjatywy doktorantów i studentów Uniwersytetu w Białymstoku – wolontariuszy Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku – oraz Klubu Krytyki Politycznej w Białymstoku zorientowany na wywołanie debaty publicznej nad przemianami zachodzącymi w przestrzeni miejskiej Białegostoku po przekształceniu w 1989 roku Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w III Rzeczpospolitą. Projekt zaadresowano do białostockiej młodzieży szkolnej i akademickiej, mieszkańców miasta oraz do turystów.

Organizatorzy projektu postanowili popularyzować wiedzę o urbanistyce, architekturze i sztuce miasta oraz zachęcić mieszkańców do dokładniejszego poznania jego historii. Stworzono również przestrzenie dyskusji, takie jak otwarte dyskusje z udziałem artystów, naukowców i polityków oraz wycieczki, „fotosafari”, warsztaty i wystawy w których wszyscy zainteresowani mogli wyrazić swoje opinie na temat wyglądu miasta. Na stronie internetowej projektu za pomocą opcji zgodnych ze standardem Web 2.0 użytkownicy mogą uczestniczyć w dalszej dyskusji nad dostrzeganymi zmianami oraz nad tym czy i jak zachować architekturę PRL-u^[1].

Punktem wyjścia w realizacji „Ładniej? PRL w przestrzeni miasta” było zebranie starych pocztówek, zdjęć, materiałów archiwalnych i informacji z prasy lokalnej z lat 1945-1989 („Gazeta Białostocka”, „Gazeta Współczesna”, „Kurier Podlaski”). Następnie uczestnicy projektu próbowali uchwycić zmiany na fotografiach, które zaprezentowano na dwóch wystawach: w Bibliotece Uniwersyteckiej im. J. Giedroycia przy dawnym biurowcu Zjednoczenia Budownictwa oraz na Wydziale Historyczno-Socjologicznym Uniwersytetu w Białymstoku w dawnym budynku KW PZPR. Zwiedzający wystawy mogli ocenić przemiany na specjalnych planszach. Do tego odrębna wystawa zawierająca kolaże starych i współczesnych zdjęć została przedstawiona na podsufitkach w autobusach komunikacji miejskiej, które gościły również w II białostockiej edycji „Galerii Bezdomnej”^{[2][3][4][5][6][7]}.

Przygotowano również dwie ścieżki i ich mapy na których umieszczono istotne punkty związane z architekturą okresu PRL w Białymstoku. Mapy te po wzbogaceniu w opisy i zdjęcia udostępniono również na stronie internetowej umożliwiając zwiedzającym ją odbywanie wirtualnych spacerów po mieście. Szlaki te przedstawiono również w broszurach informacyjnych i mapach w wersji drukowanej^[8]. Planowana jest także publikacja specjalnego albumu^[9][10].

Do tego korzystając z technologii Google Maps przygotowano specjalną mapę „Białystok w opinii mieszkańców” stanowiącą forum na którym odwiedzający stronę mogą wypowiadać się na temat architektury z epoki PRL. Możliwe są tu nie tylko wypowiedzi pisemne i komentarze do oznaczonych już miejsc, da się też określić kolejne – zapomniane, bądź pozytywnie lub negatywnie przekształcone lokacje. Mapę tą można wypełniać zdjęciami oraz nagraniami audio i wideo – da się tu chociażby umieścić przewodnik po mieście, który inni będą mogli odsłuchać podczas spacerów, jak również upublicznić stare fotografie i pocztówki, udokumentować przedmioty życia codziennego i istotne miejsca publiczne. Materiały te można umieścić na jednym z darmowych serwerów internetowych lub przesłać organizatorom projektu pocztą tradycyjną bądź elektroniczną^[11].

Partnerami projektu są Instytut Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, Biblioteka Uniwersytecka im. J. Giedroycia, Studenckie Koło Naukowe Historyków na Uniwersytecie w Białymstoku, Archiwum Państwowe w Białymstoku, Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej oraz Stowarzyszenie „Fabryka Bestsellerów”. Projekt zrealizowano przy wsparciu finansowym Prezydenta Miasta Białegostoku.

Przebieg szlaku architektury lat 1945-1989

Urząd pocztowy (ul. Kolejowa) – "Okrąglak" – "Galeriowiec" – Dworzec PKS – Spodki – "Domus" – Zespół Osiedli Robotniczych – Kino "Pokój" – Pierwszy w Polsce sklep samoobsługowy – Hotel Cristal – Sklep "Ratuszowy" – Siedziba Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej – Bank Narodowy – Powszechny Dom Towarowy – Dom Partii – Pomnik Bohaterów Ziemi Białostockiej – Dom Handlowy "Central" – Dom Technika – Sąd Okręgowy – Siedziba Związków Zawodowych – Białostockie Zjednoczenie Budownictwa – Osiedle Piaski – Dom Aktora – Szpital kliniczny – Białostocka Filharmonia – Klub Escapada – Klub Muzyczny "Odeon" – Pierwszy białostocki wieżowiec – Urząd Skarbowy – Polski Związek Łowiecki – Białostocki Teatr Lalek – Hotel Turkus – Tereny Wystawowe – Stadion Gwardii – Kombinat Bawełniany w Fastach – Białostocka fabryka domów "Fadom"

Przebieg szlaku małej architektury lat 1945-1989

„Ptaki” (rozwidlenie szos na Warszawę i Ełk) – Pomnik Obrońców Białegostoku – „Koła” – „Rogalik” – Neon Domus – „Wiejskie plony” – Gołąbek pokoju – „Moda damska i męska” – „Kompozycje geometryczne” – „Sowy” – „Znaki zodiaku” – „Pory dnia i pory roku” – „Znaki zodiaku” (2) – „Kompozycje geometryczne” (2) – „Rozety” – „Wojsko” – „Głowy” – Neon żonkil – „Herby i Maszkarony” – „Nadanie praw miejskich magdeburskich” – „Monety Polskie” – „Zawody” – „Konie” – „Znaki zodiaku” (3) – „Ptak” – „Zwierzęta” – „Kamienica pod literką A” – „Biesiady przy stole” – „Ksiądz Kluk” – „Sceny wiejskie, ornamenty kwiatowe” – Pomnik Bohaterów Ziemi Białostockiej – Neon Cepelia – Polski Związek Łowiecki – Pomnik Wdzięczności – Socrealistyczne rzeźby przy Pałacu Branickich

Osoby związane z architekturą PRL w Białymstoku

Ważne postacie związane z obiektami wskazanymi w ramach projektu stanowią:

• Walerian Bielecki – architekt
• Wanda Binkuńska – architekt
• Placyda Bukowska – artysta plastyk
• Stanisław Bukowski – architekt
• Jan Bohdan Chmielewski – rzeźbiarz
• Sławomir Chudzik – artysta plastyk
• Andrzej Chwalibóg – architekt
• Krystyna Drewnowska – architekt
• Radosław Dudenko – rzeźbiarz
• Zenon Filipczuk – architekt
• Marian Giemuła – rzeźbiarz
• Stanisław Glinicki – architekt
• Jerzy Grygorczuk – rzeźbiarz
• Halina Janczewska – architekt
• Wiesław Jurkowski – malarz
• Lech Kadłubowski – architekt
• Zygmunt Kosztyła – założyciel Muzeum Wojska w Białymstoku
• Janusz Kretowicz – architekt
• Benedykt Krutul – architekt
• Mieczysław Krzywiec – architekt
• Leon Kulikowski – architekt
• Henryk Lebiedziński – architekt
• Dorota Łabanowska – artysta plastyk
• Jerzy Łabanowski – artysta plastyk
• Danuta Łukaszewicz – architekt
• Antoni Malecki – artysta plastyk
• Marian Naumowicz – architekt
• Anna Patecka – architekt
• Stefan Rybi – malarz
• Albin Sokołowski – rzeźbiarz
• Ewa Stankiewicz – artystka
• Janusz Szczepański – architekt
• Antoni Szymaniuk – malarz
• Jan Ślusarczyk – rzeźbiarz, malarz
• Henryk Toczydłowski – architekt
• Wiktoria Tołłoczko-Tur – malarz
• Krzysztof Tur – artysta plastyk
• Sławomir Turyński – grafik
• Henryk Wilk – grafik i dziennikarz
• Mirosław Zbichorski – architekt
• Jerzy Zgliczyński – architekt

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Ładniej? PRL w przestrzeni miasta: Strona oficjalna. [dostęp 2009-09-24].