Allert Meijer

Preekstoel naar een ontwerp van Allert Meijer met houtsnijwerk van Jan de Rijk

Allert Meijer (Groningen, gedoopt 19 november 1654 - december 1722/januari 1723)[1] was een Nederlandse schrijnwerker en stadsbouwmeester van Groningen.

Leven en werk

Toren van de Der Aa-kerk

Meijer heeft als schrijnwerker, samen met de beeldsnijder Jan de Rijk, eind 17e eeuw en begin 18e eeuw veel van het kerkmeubilair in diverse Groninger kerken ontworpen en gemaakt. Zij maakten onder meer preekstoelen, heren- kerkvoogden- en drostenbanken en orgelkassen. De meeste kassen van de door Arp Schnitger in Groningen gebouwde orgels zijn van de hand van Meijer.[1] De Hamburgse orgelbouwer Schnitger werkte veelal samen met lokale kunstenaars, en Meijer en De Rijk beschikten over de nodige contacten met de regeringselites in Stad en Ommelanden.[2] Ook voor de Menkemaborg in Uithuizen ontwierp en maakte het duo waarschijnlijk vijf schoorsteenmantels met houtsnijwerk.[3] Hetzelfde geldt voor de schouw (1701-1705) in de ontvangkamer van de borg Verhildersum bij Leens, en mogelijk ook voor die in de zogeheten 'rode kamer' van de Fraeylemaborg in Slochteren. Voor het provinciehuis (Groningen) maakte Meijer de houten wangewelven, de kastenwanden en de schouw in de zogenaamde gedeputeerdenkamer.[3] .

Als stadsbouwmeester van Groningen was Meijer verantwoordelijk voor de herbouw van de in 1710 ingestorte toren van de Groningse Der Aa-kerk. Hij wijzigde het ontwerp, gemaakt door de Amsterdamse meester-timmerman Roelof Germeling, waarschijnlijk is de achtzijdige houten lantaarnbekroning van de toren ook zijn idee.[4] Bijzonder zijn de concaaf uitzwenkende steunberen tegen de hoeken van het onderste en bovenste achtkant, die door de felle gele kleur extra zijn geaccentueerd. Zij vormen vermoedelijk een toespeling op de Tempel van Salomo in Jeruzalem, waarvan in de zeventiende eeuw reconstructies waren gemaakt die zulke steunberen bezaten, onder meer van de hand van de Spaanse Jezuïetenpater Juan Bautista Villalpando en de joodse Amsterdamse geleerde Jacob Juda Leon.[5] Men treft zulke uitzwenkende steunberen ook aan tegen de koepeltamboer van de Marekerk in Leiden (1639-1649) van de Leidse stadsbouwmeester Arent van 's-Gravesande en het daar op geïnspireerde ontwerp uit ca.1689-1695 van de Amsterdamse advocaat Nicolaas Listingh voor een grote koepelkerk op de Botermarkt in Amsterdam, het huidige Rembrandtplein, waarvoor Germeling vermoedelijk de enorme houten maquette heeft vervaardigd die zich thans in de Oude Kerk bevindt[6].

Mogelijk bouwde Meijer ook de kerk van Nieuwolda (1718), die eveneens zulke steunberen bezit, en waarvoor hij in elk geval de preekstoel leverde.[7] Gezien de grote verwantschap van de toren van Aakerktoren met de kerktoren van de kerk van Uithuizermeeden (1717-1726) is Allert Meijer mogelijk eveneens bij de bouw van deze toren betrokken geweest.[8] Voor die kerk had Meijer al eerder twee herenbanken (1706) en een preekstoel met doophek (1708) vervaardigd.[9]

Meijer trouwde op 22 juni 1682 in Groningen met Trijntien Maens. Uit dit huwelijk werden vier kinderen geboren. Hij hertrouwde op 10 mei 1695 met de uit Jukwerd afkomstige weduwe Annechien Coerts. Uit dit huwelijk werden twee kinderen geboren.

Kerkmeubilair van de hand van Allert Meijer

  • Godlinze: orgelkas
  • Harkstede: preekstoel en orgelkas
  • Middelstum herenbanken (1704)
  • Midwolde: preekstoel (1711)
  • Niekerk: preekstoel (1705)
  • Nieuwolda: preekstoel (1718)
  • Pieterburen: herenbank (1707-1716)
  • Stedum: orgelgalerij (1680)
  • Uithuizen: orgelkas met orgelgalerij, herenbank met doksaal (1703), preekstoel met doophek (1713)
  • Uithuizermeeden: twee herenbanken (1706), preekstoel met doophek (1708)
  • Wildervank: preekstoel (1694)
  • Zuidbroek: koorafsluiting met drostenbank en kerkvoogdenbank (1709)

Literatuur

  • Dunk, Thomas H.von der, 'Twee klassieke eenlingen in het noorden. De toren van de Der Aa-kerk in Groningen en de kerktoren van Uithuizermeeden architectuurtheoretisch nader bezien', in: Groninger Kerken, 12 (1995), p.125-133.
  • Essen, Gea van, Bouwheer en bouwmeester. Bouwkunst in Groningen, Stad en Lande (1594-1795), Assen 2010.
  • Ploeg, Kees van der, Tussen pronkzucht en deugdzaamheid in: De Groninger Cultuurschat - kerken van 1000 tot 1800 (2008) uitg. Philip Elchers/ Koninklijke van Gorcum, Groningen/Assen ISBN 978 90 232 4482 0
  • Veldman, Freerk J., 'Allert Meijer en Jan de Rijk. Het kerkelijk oeuvre van een kistemaker en beeldsnijder rond 1700', in: Publicaties Stichting Oude Groninger Kerken, no.25 (1975), p.81-110.
  • Veldman, Freerk J. Allert Meijer, schrijnwerker/stadsbouwmeester - Jan de Rijk, beeldhouwer: een tentoonstelling rond schoorsteenmantels en kerkmeubilair omstreeks 1700 in Stad en Lande (1978) uitg. Groninger Museum, Groningen (herschreven door Lieke Veldman-Planten)
  • Veldman, Freerk J. Allert Meijer en Jan de Rijk (1981) uitg. Stichting Oude Groninger kerken, Groningen.
Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ a b Het verhaal van Groningen: Allert Meijer[dode link]
  2. ↑ Boels H. en Feenstra H. Regentenheerschappij en economische recessie 1660-1749 in: Geschiedenis van Groningen, deel II, Nieuw tijd, (2008) uitg. Waanders, Zwolle ISBN 978 90 400 8540 6
  3. ↑ a b Het verhaal van Groningen: Zeldzaam plafond in Gedeputeerdenkamer in provinciehuis. Gearchiveerd op 8 november 2014.
  4. ↑ Karstkarel, Peter Alle middeleeuwse kerken: Van Harlingen tot Wilhelmshaven (2007) uitg. Noordboek, Leeuwarden/Groningen, ISBN 978 9033005589
  5. ↑ Von der Dunk 1995, p.130-132.
  6. ↑ Zie T.H.von der Dunk, Een Hollandse Tempel van Salomo. De maquette voor een nooit gebouwde koepelkerk in Amsterdam (Zutphen 2020).
  7. ↑ Van Essen 2010, p.282.
  8. ↑ T.Juk, 'De "Meister" toren. Bouw en wederopbouw van de toren van Uithuizermeeden', Groninger Kerken, 7 (1990), p. 105-114; Von der Dunk 1995, p.132-133; Van Essen 2010, p.274-276.
  9. ↑ F.J.Veldman, 'Leven en werken van Jan de Rijk, beeldhouwer', Groninger Kerken, 12 (1995), p.65.
Bibliografische informatie