Angka Vietnam

Sistem angka
Sistem angka Hindu-Arab
Arab barat
Arab timur
Burma
India
Khmer
Mongol
Thai
Angka Asia timur
Batang pembilang
Cina
Jepun
Korea
Suzhou
Vietnam
Angka abjad
Abjad
Armenia
Āryabhaṭa
Cyril
Ge'ez
Ibrani
Yunani (Ionia)
Sistem lain
Aegean
Attic
Babylon
Brahmi
Etruscan
Inuit
Maya
Mesir
Quipu
Rom
Sumeria
Urnfield
Sistem kedudukan dengan asas
Perpuluhan (10)
1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 12, 16, 20, 30, 36, 60
  • l
  • b
  • s

Terdapat dua set sistem angka dalam bahasa Vietnam, iaitu yang berdasarkan nombor Vietnam asli dan juga Sino-Vietnam yang mendapat pengaruh angka Cina.

Konsep

Sepertimana bahasa Vietnam yang mendapat pengaruh Cina yang kuat, bahasa Jepun dan bahasa Korea juga menggunakan dua sistem—sistem asli dan sistem Cina. Tetapi penggunaan sistem Cina adalah lebih meluas dalam kedua-dua bahasa tersebut, berbanding dalam bahasa Vietnam. Nombor dari 1 hingga 1000 masih diungkapkan dalam sistem Vietnam asli dan hanya beberapa nombor (seperti 1,000,000, triệu diungkapkan dalam sistem Cina.

Dalam sistem tulisan Vietnam, nombor dari setiap sistem boleh ditulis dengan dua cara. Dalam tulisan moden, nombor dari kedua-dua sistem ditulis dalam aksara yang dirumikan iaitu quốc ngữ. Dalam tulisan lama, yang menggunakan Hán-Nôm (karakter), nombor dari sistem Cina ditulis dalam Hán tự dan nombor dari sistem Vietnam asli ditulis dalam Chữ Nôm.

Bentuk asas

Bentuk asas sistem penomboran Vietnam mengandungi beberapa aspek seperti berikut:

  • Berbeza dengan sistem penomboran Cina yang lain, bahasa Vietnam tidak mengasingkan nilai tempat dalam 10,000 (myriad), tetapi dalam ribu. Contohnya, "123123123" direkodkan dalam bahasa Vietnam sebagai "𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧𠦳𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧/một trăm hai mươi ba triệu một trăm hai mươi ba nghìn (ngàn) một trăm hai mươi bacode: vi is deprecated ", atau "123兆123𠦳123" (123 juta, 123 ribu dan 123)[1], sementara di dalam bahasa Cina, bahasa Jepun dan bahasa Korea, nombor yang sama dinyatakan sebagai "1亿2312万3123" (1 ratus juta, 2312 puluh ribu dan 3123).
  • Walaupun terdapat dua set sistem angka dalam bahasa Vietnam, set nombor Sino-Vietnam sangat jarang digunakan. Hanya apabila sesuatu nombor melebihi tanda digit ribu, barulah nombor dari sistem Sino-Vietnam seperti "vạn/萬code: vi is deprecated ", "ức/億code: vi is deprecated " dan "triệu/兆code: vi is deprecated " akan digunakan secara khusus. Perkataan-perkataan Sino-Vietnam ini mewakili nilai nombor yang pernah digunakan pada zaman Cina purba, dengan setiap angka bertambah sepuluh kali dalam nilai digit, 億 menjadi nombor untuk 105, 兆 untuk 106, dan seterusnya.
  • Kini, perkataan Sino-Vietnam "vạn/萬code: vi is deprecated " dan "ức/億code: vi is deprecated " semakin kurang digunakan.
  • Beberapa nombor terhasil dari campuran Vietnam asli dan Sino-Vietnam, contohnya, "mười triệu/𨒒兆code: vi is deprecated ", di mana "triệu/兆code: vi is deprecated " berasal dari perbendaharaan kata Sino-Vietnam, dan "mười/𨒒code: vi is deprecated " merupakan perkataan asli.

Jadual berikut merupakan gambaran keseluruhan bentuk angka Vietnam yang asas, diberi dalam kedua-dua bentuk asli dan Sino-Viet. Untuk setiap nombor, sel bagi bentuk yang lebih biasa digunakan akan diwarnakan. Perbezaan dalam pembacaan antara dialek Hanoi dan Saigon ada dinyatakan di dalam nota-nota di bawah.


Nombor Sino-Vietnam Vietnam asli Nota
Hán tự Quốc Ngữ Chữ Nôm Quốc Ngữ
0 空 • 〇(零)code: vi is deprecated không • linhcode: vi is deprecated (tiada) (tiada) Perkataan pinjaman "zêrô (zêro, dê-rô)code: vi is deprecated " sering digunakan dalam penerbitan berkaitan fizik.
1 一(壹)code: vi is deprecated nhấtcode: vi is deprecated 𠬠code: vi is deprecated mộtcode: vi is deprecated
2 二(貳)code: vi is deprecated nhịcode: vi is deprecated 𠄩code: vi is deprecated haicode: vi is deprecated
3 三(叄)code: vi is deprecated tamcode: vi is deprecated 𠀧code: vi is deprecated bacode: vi is deprecated
4 四(肆)code: vi is deprecated tứcode: vi is deprecated 𦊚code: vi is deprecated bốncode: vi is deprecated Dalam sistem nombor ordinal, perkataan Sino-Viet "tư/四code: vi is deprecated " adalah lebih sistematik dan lebih banyak digunakan
5 五(伍)code: vi is deprecated ngũcode: vi is deprecated 𠄼code: vi is deprecated nămcode: vi is deprecated Dalam dialek Hanoi, "lima" boleh juga disebut "lăm" apabila menjadi sebahagian dari nombor dua digit berakhir dengan 5 (seperti 15, 25, 35...) untuk mengelak kekeliruan dengan kata sebunyi dengan năm, contohnya "năm/𢆥code: vi is deprecated ", yang bermaksud "tahun umur".
6 六(陸)code: vi is deprecated lụccode: vi is deprecated 𦒹code: vi is deprecated sáucode: vi is deprecated
7 七(柒)code: vi is deprecated thấtcode: vi is deprecated 𦉱code: vi is deprecated bảycode: vi is deprecated Dalam sesetengah dialek Vietnam, ia juga dibaca "bẩycode: vi is deprecated ".
8 八(捌)code: vi is deprecated bátcode: vi is deprecated 𠔭code: vi is deprecated támcode: vi is deprecated
9 九(玖)code: vi is deprecated cửucode: vi is deprecated 𠃩code: vi is deprecated chíncode: vi is deprecated
10 (拾)code: vi is deprecated thậpcode: vi is deprecated 𨒒code: vi is deprecated mườicode: vi is deprecated
100 (佰)code: vi is deprecated báchcode: vi is deprecated 𤾓 • 𠬠𤾓code: vi is deprecated trăm • một trămcode: vi is deprecated Perkataan Sino-Viet "bách/百code: vi is deprecated " lebih biasa digunakan sebagai morfem (dalam kata majmuk), dan jarang digunakan dalam bidang matematik sebagai satu digit. Contoh: "bách phát bách trúng/百發百中code: vi is deprecated ".
1,000 (仟)code: vi is deprecated thiêncode: vi is deprecated 𠦳 • 𠬠𠦳code: vi is deprecated nghìn (ngàn) • một nghìn (ngàn)code: vi is deprecated Perkataan Sino-Viet "thiên/千code: vi is deprecated " lebih biasa digunakan sebagai morfem, tetapi jarang digunakan dalam matematik. Contoh: "thiên kim/千金code: vi is deprecated ". "nghìncode: vi is deprecated " ialah pembacaan piawai di Vietnam utara, sementara "ngàncode: vi is deprecated " ialah sebutan di selatan.
10,000 • 𠬠萬code: vi is deprecated vạn • một vạncode: vi is deprecated 𨒒𠦳code: vi is deprecated mười nghìn (ngàn)code: vi is deprecated "một/𠬠code: vi is deprecated " di dalam "một vạn/𠬠萬code: vi is deprecated " ialah morfem asli Vietnam.
100,000 • 𠬠億 • 𨒒萬code: vi is deprecated ức • một ức • mười vạncode: vi is deprecated [2] 𤾓𠦳 • 𠬠𤾓𠦳code: vi is deprecated trăm nghìn (ngàn) • một trăm nghìn (ngàn)code: vi is deprecated "mười/𨒒code: vi is deprecated " dan "một/𠬠code: vi is deprecated " di dalam "mười vạn/𨒒萬code: vi is deprecated " dan "một ức/𠬠億code: vi is deprecated " adalah morfem asli Vietnam.
1,000,000 • 𠬠兆 • 𠬠𤾓萬code: vi is deprecated triệu • một triệu • một trăm vạncode: vi is deprecated [3] (tiada) (tiada) "một/𠬠code: vi is deprecated " dan "trăm/𤾓code: vi is deprecated " di dalam "một triệu/𠬠兆code: vi is deprecated " dan "một trăm vạn/𠬠𤾓萬code: vi is deprecated " adalah morfem asli Vietnam.
10,000,000 𨒒兆code: vi is deprecated mười triệucode: vi is deprecated (campuran antara sistem Viet asli dan Sino-Viet) (campuran antara sistem Viet asli dan Sino-Viet) "mười/𨒒code: vi is deprecated " di dalam "mười triệu/𨒒兆code: vi is deprecated " ialah morfem asli Vietnam.
100,000,000 𤾓兆code: vi is deprecated trăm triệucode: vi is deprecated (campuran antara sistem Viet asli dan Sino-Viet) (campuran antara sistem Viet asli dan Sino-Viet) "trăm/𤾓code: vi is deprecated " di dalam "trăm triệu/𤾓兆code: vi is deprecated " ialah morfem asli Vietnam.
1,000,000,000 code: vi is deprecated [4] tỷcode: vi is deprecated (tiada) (tiada)

Bentuk lain

Nombor Hán-Nôm Quốc Ngữ Nota
11 𨒒𠬠code: vi is deprecated mười mộtcode: vi is deprecated
12 𨒒𠄩 • 𠬠 tácode: vi is deprecated mười hai • một tácode: vi is deprecated "một tá/𠬠 tácode: vi is deprecated " sering digunakan di dalam hal yang berkaitan matematik, di mana "code: vi is deprecated " mewakili kata pinjaman "dozen".
14 𨒒𦊚 • 𨒒四code: vi is deprecated mười bốn • mười tưcode: vi is deprecated "mười tư/𨒒四code: vi is deprecated " sering digunakan di dalam hal berkaitan sestera, di mana "tư/四code: vi is deprecated " berasal dari perbendaharaan kata Sino-Viet.
15 𨒒𠄻code: vi is deprecated mười lămcode: vi is deprecated Di sini, "lima" disebut "lămcode: vi is deprecated ".
19 𨒒𠃩code: vi is deprecated mười chíncode: vi is deprecated
20 𠄩𨒒 • 𠄩𨔿code: vi is deprecated hai mươi • hai chụccode: vi is deprecated
21 𠄩𨒒𠬠code: vi is deprecated hai mươi mốtcode: vi is deprecated Bagi nombor yang mengandungi digit 1 dari 21 hingga 21, nombor 1 disebut "mốtcode: vi is deprecated ".
24 𠄩𨒒四code: vi is deprecated hai mươi tưcode: vi is deprecated Apabila digit 4 muncul dalam nombor selepas 20, "tư/四code: vi is deprecated " adalah lebih biasa digunakan.
25 𠄩𨒒𠄻code: vi is deprecated hai mươi lămcode: vi is deprecated Di sini, lima disebut "lămcode: vi is deprecated ".
50 𠄼𨒒 • 𠄼𨔿code: vi is deprecated năm mươi • năm chụccode: vi is deprecated Apabila "𨒒code: vi is deprecated " (10) muncul selepas nombor 20, sebutannya berubah kepada "mươicode: vi is deprecated ".
101 𠬠𤾓零𠬠 • 𠬠𤾓𥘶𠬠code: vi is deprecated một trăm linh một • một trăm lẻ mộtcode: vi is deprecated Walaupun "một trăm linh một/𠬠𤾓零𠬠code: vi is deprecated " adalah dalam bentuk piawai, ia hanya biasa digunakan di Vietnam utara, di mana "linh/零code: vi is deprecated " berasal dari perbendaharaan kata Sino-Vietnam; "một trăm lẻ một/𠬠𤾓𥘶𠬠code: vi is deprecated " lebih biasa digunakan di selatan.
1001 𠬠𠦳空𤾓零𠬠 • 𠬠𠦳空𤾓𥘶𠬠code: vi is deprecated một nghìn (ngàn) không trăm linh một • một nghìn (ngàn) không trăm lẻ mộtcode: vi is deprecated Apabila tempat digit ratus diduduki oleh sifar, nombor ini diungkapkan dengan "không trăm/空𤾓code: vi is deprecated ".
10055 𨒒𠦳空𤾓𠄼𨒒𠄻code: vi is deprecated mười nghìn (ngàn) không trăm năm mươi lămcode: vi is deprecated
  • Apabila nombor 1 muncul selepas 20 dalam digit unit, sebutannya berubah kepada "mốtcode: vi is deprecated ".
  • Apabila nombor 4 muncul selepas 20 dalam digit unit, sebutan Sino-Viet "tư/四code: vi is deprecated " adalah lebih biasa digunakan.
  • Apabila nombor 5 muncul selepas 10 dalam digit unit, sebutannya berubah kepada "lămcode: vi is deprecated ".
  • Apabila "𨒒code: vi is deprecated " muncul selepas 20, sebutannya berubah kepada "mươicode: vi is deprecated ".

Nombor ordinal

Nombor ordinal Vietnam umumnya didahului oleh awalan "thứcode: vi is deprecated ", yang merupakan perkataan Sino-Viet yang bersamaan dengan code: vi is deprecated ". Untuk nombor ordinal bagi satu dan empat, pembacaan Sino-Viet nhất/一code: vi is deprecated " dan "tư/四code: vi is deprecated " adalah lebih biasa digunakan; kadang-kadang, dua juga dinyatakan dengan perkataan Sino-Viet "nhì/二code: vi is deprecated ". Dalam semua kes yang lain, nombor asli Vietnam digunakan

Nombor ordinal Quốc Ngữ Hán-Nôm
Pertama thứ nhấtcode: vi is deprecated 次一code: vi is deprecated
Kedua thứ hai • thứ nhìcode: vi is deprecated 次𠄩 • 次二code: vi is deprecated
Ketiga thứ bacode: vi is deprecated 次𠀧code: vi is deprecated
Keempat thứ tưcode: vi is deprecated 次四code: vi is deprecated
Kelima thứ nămcode: vi is deprecated 次𠄼code: vi is deprecated
Ke-n thứ …code: vi is deprecated 次…code: vi is deprecated

Rujukan

  1. ^ Di sini, "兆" merujuk kepada penggunaan Vietnam untuk 1,000,000, berbeza dengan pelbagai sistem skala dalam angka Cina. Kini, "兆" secara rasmi dinyatakan sebagai 1012 di Republik China di Taiwan, dan ditetapkan sebagai 106 di Republik Rakyat China.
  2. ^ Tu dien Han Viet Thieu Chuu:「(1): ức, mười vạn là một ức.code: vi is deprecated
  3. ^ Tu dien Han Viet Thieu Chuu:「(3): triệu, một trăm vạn.code: vi is deprecated
  4. ^ Hán Việt Từ Điển Trích Dẫn 漢越辭典摘引:「Một ngàn lần một triệu là một tỉ 秭 (*). Tức là 1.000.000.000. § Ghi chú: Ngày xưa, mười vạn 萬 là một ức 億, một vạn ức là một tỉ 秭.

Lihat juga