Zume negarti

Zume negarti
Irudi gehiago
Iraute egoera

Daturik gabe  (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaPlantae
OrdenaMalpighiales
FamiliaSalicaceae
GeneroaSalix
Espeziea Salix babylonica
L.

Zume negartia edo sahats negartia (Salix babylonica) sahatsen familiako zuhaitza da.

Izen generikoa, Salix, zeltikozko "sal" (hurbil) eta "lis" (ura) hitzetatik omen dator, zona hezeetan hazteko joera baitu. Espezifikoak, babylonica, Babiloniakoa (Mesopotamia) dela adierazten du, bertako zuhaitza zela uste baitzen. Malguak eta zintzilikariak ditu adarrak, eta ia lurra ukitzera iristen dira -hortik datorkio "negarti" adjektiboa-.

Ezaugarriak

Zuhaitz hosto-erorkorra da, 8-12 metroko altuera duena (nahiz eta 26 metrokoak ere ezagutzen diren). Adar meheak ditu, malguak, luzeak eta lurreraino zintzilik luzatzen direnak, berde-hori koloreko milaka hostoz estalirik daudenak. Enborra, bihurria eta zabala da, batzuetan okertua egoten da, eta azal gogorra eta zartatua izaten du, kafe kolorekoa.

Hostoak

Hostoak erorkorrak dira, adartxoetan txandakatuak, sinpleak, lantzeolatuak eta 8-16 cm-koak. Ertz zerraduna dute. Gainaldetik, berde ilunak dira, eta, azpialdean, berde argiak eta glaukoak. Nerbiazio sakona eta argia dute. Kolore berde-horixka ematen diote zuhaitzari urteko adaxka gazteek. Udazkenean horitu egiten dira, sahatsek itxura urreztatua hartzen dutelarik.

Loreak

Lore arra.

Sahats negartia, sahats guztiak bezala, ||dioiko]]a da, hau da, ale ar eta emeak bereizirik agertzen dira. Sahatsen lore mota amentua da, baina gainontzeko amentuak ez bezala, hauek intsektuen bidezko polinizaziora moldaturik daude. Amentu motzak dituzte, terminalak, eta hostoen antzeko pedunkulu berdeetatik aurrera garatzen direnak.

Lore estaminatu arrak 1,8-3 x 0,5-1 cm-koak dira, 2-10 estamine dituzte, guruin nektarifero batez lagundurik doazenak. Anterak arroxa kolorekoak dira muturrean baina laranja kolorea hartzen dute lorea irekitzean. Bi gelaxka dituzte, longitudinalki zabaltzen direnak. Filakentuak filiformeak dira, hori argiak eta orokorrean pubeszenteak.

Lore pistilatuak 1,5-2,5 x 0,5 cm-koak dira eta obario bakar batez osaturik daude, nektar guruin txiki batez lagundurik doana. Obarioan bi lobuluko estiloa eta obulu ugari daude.

Fruituak

Fruituak, amentu emea zenetik agertzen dira multzokatuta. Kapsula motakoak dira eta 2- 4 balben bidez irekitzen dira. Hori-marroi kolorekoak dira, estuak eta forma konikokoak, 3-4 cm luze direnak eta orokorrean, glabroak. Hazi txiki asko dituzte barruan, itxura kotoitsukoak.

Banaketa

Sahats negartia jatorriz Asiako espeziea da, eta bertan landare inbaditzailea izatera irits daiteke. Europarantz Erdi Aroan pasa zela uste da eta gure kontinentean lehen aldiz 1692an dago dataturik. Europan, Euskal Herrian barne, ezinbesteko zuhaitz apaingarri bilakatu da, bereziki ibai ertzetan.

Ekologia

Ibaietan, erreketan, urtegietan, eta, orokorrean, maila freatikoa azaletik hurbil duen edozein lurzorutan hazten da zume negartia.

Munduan, gehien zabaldu diren zuhaitzak dira Salix generokoak.

Fenologia

Sahats negartia urte osoan zehar hazten da. Hostoak martxoa hasieran ateratzen hasten dira eta abendu bukaeran erori. Loraketa hostoen agerpenarekin batera edo lehenago gertatzen da, martxoan. Loreak erabateko garapena martxoa bukaera aldera lortzen du eta fruituek apirila bukaeratik maiatza hasierara lortzen dute heldutasuna.

Erabilera

Batez ere bere edertasunagatik erabiltzen da, zuhaitz apaingarri modura. Bere zura ez da oso kalitate onekoa eta kutxak, paper pasta eta pospoloak egiteko erabiltzen da batez ere.

Medikuntzan, besteak beste aspirina bezalako botikak egiteko erabili izan dira sahatsak, Azido azetilsalizilikoa dutela-eta. Substantzia hau enborrean aurki daiteke eta propietate astringente eta antidiarreikoak ditu. Sahats hostoekin egindako infusioak Afrikan asko erabili izan dira erreumatismoen aurka.

Erreferentziak

  • Artikulu honen edukiaren zati bat Botanika.wikispaces.com webgunetik hartu da, CC BY-SA 3.0 lizentziapean.
  • Edukiaren zati bat EuskalNatura.eus webgunetik hartu da, copyrightaren jabeak onartu baitu hango testu-edukiak Euskarazko Wikipedian CC BY-SA 3.0 ES Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratzea, baldin eta iturria aipatzen bada (ikusi eztabaida orria).


Kanpo estekak

  • Zume negartia EuskalNaturan. CC-BY-SA lizentzia
Autoritate kontrola
  • Wikimedia proiektuak
  • Wd Datuak: Q156307
  • Commonscat Multimedia: Salix babylonica / Q156307
  • Wikispecies Espezieak: Salix babylonica
  • Hiztegiak eta entziklopediak
  • Britannica: url
  • Datu taxonomikoak
  • BOLD: 254532
  • African Plant DB: 153348
  • BioLib: 38924
  • Dyntaxa: 265507
  • Fl. China: 200005760
  • GBIF: 5372639
  • GRIN: https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=32683
  • IPNI: 777133-1
  • ITIS: 22503
  • UICN: 61960227
  • NCBI: 75706
  • PlantList: kew-5004552
  • W3TROPICOS: 28300082
  • USDA Plants: SABA
  • VASCAN: 9075
  • Kimikako identifikadoreak
  • UNII: 629X19YOW6
  • Wd Datuak: Q156307
  • Commonscat Multimedia: Salix babylonica / Q156307
  • Wikispecies Espezieak: Salix babylonica
  • i
  • e
  • a
Euskal Herriko zuhaitzak (autoktonoak)
Pinazeoak :
Larizio pinua (Pinus nigra)

• Itsas pinua (Pinus pinaster) • Intsinis pinua (Pinus radiata) • Pinazi-pinua (Pinus pinea) • Pinu gorria (Pinus sylvestris) • Mendi-pinua (Pinus uncinata) • Alepo pinua (Pinus halepensis) • Izei gorria (Picea abies) • Izei zuria (Abies alba) • Nordmann izeia edo Kaukasoko izeia (Abies nordmanniana) • Himalaiako zedroa (Cedrus deodara) • Atlasko zedroa (Cedrus atlantica) • Europar laritza edo Alertzea (Larix decidula)
Kupresazeoak :
Altzifre arrunta edo Nekosta arrunta (Cupressus sempervirens) • Monterreyko nekosta (Cupressus macrocarpa) • Lawson altzifrea edo Lawson nekosta (Chamaecyparis lawsoniana) • Ipar-ipurua edo Ipar-orrea (Juniperus communis) • Hego-ipurua edo Hego-orrea (Juniperus oxycedrus) • Intsentsu-sabina edo Intzentsu-miterra (Juniperus thurifera) • Mendebaldeko tuia (Thuja occidentalis)
Fagazeoak :
Haritz kanduduna (Quercus robur) • Haritz kandugabea (Quercus petraea) • Zingira-haritza (Quercus palustris) • Artea (Quercus ilex) • Artelatza (Quercus suber) • Erkametza (Quercus faginea) • Ametza (Quercus pyrenaica) • Ametz ilaunduna edo Haritz ilaunduna (Quercus pubescens) • Pago arrunta (Fagus sylvatica) • Gaztainondoa (Castanea sativa)
Juglandazeoak :
Intxaurrondo arrunta (Juglans regia)
Oleazeoak :
Lizar arrunta (Fraxinus excelsior) • Lizar hostotxikia (Fraxinus angustifolia) • Olibondoa (Olea europaea) • Gartxu hostozabala (Phillyrea latifolia) • Gartxu hostoestua (Phillyrea angustifolia) • Beltxale japoniarra edo Arbustu japoniarra (Ligustrum japonicum) • Arbustu japoniarra Aureum (Ligustrum ovalifolium)
Ulmazeoak :
Zumar hostozabala (Ulmus glabra) • Zumar hostotxikia (Ulmus minor)
Taxazeoak :
Hagin arrunta (Taxus baccata)
Morazeoak :
Pikondoa (Ficus carica)
Betulazeoak :
Urki zuria edo Urki iletsua (Betula pubescens) • Urki dilindaria edo Urki zilarkara (Betula pendula) • Hurritza edo Hurrondoa (Corylus avellana) • Haltz beltza (Alnus glutinosa) • Xarma arrunta (Carpinus betulus)
Salikazeoak :
Makal beltza (Populus nigra) • Italiako makala (Populus nigra italica) • Lertxuna (Populus tremula) • Zurzuria edo Zumartxuria (Populus alba) • Zume negartia (Salix babylonica) • Ahuntz-sahatsa edo Sahats hosto-beltza (Salix caprea) • Zume zuria (Salix alba) • Zume adar-bihurria edo Txinako sahats bihurritua (Salix matsudana) • Sahats iluna (Salix atrocinerea) • Zume hauskorra (Salix fragilis)
Ezkiak edo Tiliazeoak :
Ezki hostozabala (Tilia platyphyllos) • Ezki ilauntsua edo Ezki zilarkara (Tilia tomentosa) • Ezki hostotxikia (Tilia cordata)
Astigarrak, Eiharrak edo Azerazeoak :
Astigar zorrotza (Acer platanoides) • Astigar arrunta (Acer campestre) • Italiar iharra edo Eihar opalus (Acer opalus) • Frantses iharra edo Eihar frantsesa (Acer monspessulanum) • Lizar-astigarra edo Negundo astigarra (Acer negundo) • Astigar gorria (Acer rubrum) • Astigar zuria (Acer pseudoplatanus)
Hipikastanazeoak :
Indigaztainondoa (Aesculus hippocastanum)
Laurazeoak :
Ereinotza edo Erramua (Laurus nobilis) • Gurbitza (Arbutus unedo)
Minosazeak :
Mimosa (Acacia dealbata)
Leguminosoak :
Japoniako sasiakazia edo Japoniar sofora (Sofora japonica) • Judasen arbola edo Amodio-zuhaitza (Cercis siliquastrum)
Errutazeoak :
Laranjondoa (Citrus sinensis)
Tamarikazeoak :
Frantses milazka edo Tamariz arrunta (Tamarix gallica) • Zingira-nekosta (Taxodium distichum)
Sekuoiak :
Sekuoia erraldoia (Sequoiadendron giganteum) • sekuoia luzea edo sekuoia gorria (Sequoia sempervirens)
platanazeoak :
Platano arrunta edo Alboa (Platanus acerifolia)
Ginkoazeoak :
Ginkgoa (Ginkgo biloba)
Litrazeoak eta mirtazeoak :
Indimitrea, Jupiterren zuhaitza edo Indietako lilia (Lagerstroemia indica) • Tutu-eskuila (Callistemon sp.)
Malbazeoak :
Siriako arrosa (Hibiscus syriacus) • Irasagarrondoa (Cydonia oblonga)
Teazeoak eta anakardiazeoak :
Japoniako kamelia (Camellia japonica) • Legeltxorra (Pistacia lentiscus)
Zerzidifilazeoak :
Katsura (Cercidiphyllum japonicum)
Bignoniazeoak :
Ameriketako katalpa arrunta (Catalpa bignonioides)
Magnoliazeoak :
Tulipa-arbola (Liriodendron tulipifera) • Magnolia lorandia (Magnolia grandiflora) • Soulange magnolia (Magnolia soulangeana) • Intxaurrondo beltza (Juglans nigra)
Hamamelidazeoak :
Likidanbarra edo Estorake arbola (Liquidambar styraciflua) • Pertsiako parrotia edo Burdin arbola (Parrotia persica)
Apozinazeoak :
Heriotzorria edo Adelfa (Nerium oleander)
Anakardiazeoak :
Ahuntzadarra (Pistacia terebinthus)
Mirtazeoak :
Eukalipto urdina (Eucalyptus globulus)
Buxazeoak :
Ezpel arrunta (Buxus sempervirens)
Errosazeoak :
Madariondo arrunta edo Udareondo arrunta (Pyrus communis) • Txinako udareondoa (Pyrus calleryana) • Sagarmina, Sagarrondo makatza edo Txori-sagarra (Malus sylvestris) • Sagarrondo loreduna (Malus perpetu evereste) • Arbendolondoa, Almendrondoa edo Amamdaondoa (Prunus dulcis) • Basagereziondoa (Prunus avium) • Gerezi-aranondoa (Prunus cerasifera) • Otsagereziondoa (Prunus padus) • Portugalgo erramua (Prunus lusitanica) • Prunus amanogawa • Japoniako mizpirondoa (Eriobotrya japonica) • Elorri zuria (Crataegus monogyna) • Elorri beltza (Prunus spinosa)
Palmazeoak :
• Kanariar palmondoa (Phoenix canariensis) • Txinako palmondoa edo Kalamu-palmondoa (Trachycarpus fortunei)
Akifoliazeoak :
• Gorostia (Ilex aquifolium) • Urre-koloreko gorostia (Ilex aquifolium aureomarginata)
Erranunkulazeoak :
Aihena (Clematis fammula) • Aihenzuria edo Ezkabia-belarra (Clematis vitalba)
Papilionazeoak :
Sasiakazia (Robinia pseudoacacia)
Kornazeoak :
Zuhandor arrunta (Cornus sanguinea)
Zelastrazeoak :
Basaerramu europarra (Euonymus europaeus)
Erramnazeoak :
Txorbeltza edo Karraskila (Rhamnus alaternus) • Hesilaharra (Rhamnus cathartica) • Zumalakarra (Frangula alnus)
Kaprifoliazeoak :
Intsusa beltza (Sambucus nigra)
Kaesalpiniazeoak :
Algarroboa (Ceratonia siliqua)
Bitazeoak :
Mahatsondoa (Vitis vinifera)
Simaroubazeoak :
Ailantoa (Ailanthus altissima)
Elaeagnazeoak eta Cannabazeoak :
Olibo zumea (Elaeagnus angustifolia) • Lupulua (Humulus lupulus)
Ulmazeoak :
Almeza edo Basaka (Celtis australis)
Errosazeoak :
Otsalizarra (Sorbus aucuparia) • Gurbea (Sorbus domestica) • Basagurbea edo mazpila (Sorbus torminalis)

• Hostazuria (Sorbus aria)
Euskal Herriko zuhaitzak, Fernado Pedro Pérez, Bilbao : Iraungitzeko Zorian Dauden Espezieak Defendatzeko Elkargoa, 2003. ISBN 84-932684-4-5
Euskal Herriko zuhaitz autoktonoak, Fernado Pedro Pérez, Eusko Jaurlaritza, 2014ko ekaina.