Mezkiritz

Mezkiritz
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herriko aireko ikuspegia, 2020. urtean
Armarria
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Pirinioak
Udalerria	Erroibar
Administrazioa
Mota	kontzeju
Izen ofiziala	Mezkiritz
Burua (2019-2023)	Roberto Castellot Lusarreta (kontzejuburua)
Posta kodea	31695
Herritarra	mezkiriztar
Geografia
Koordenatuak	42°57′58″N 1°23′47″W / 42.966111111111°N 1.3963888888889°W / 42.966111111111; -1.3963888888889
Azalera	7,91 km²
Garaiera	769 metro
Distantzia	36,8 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	73 (2020:  −1)

Mezkiritz^[1][a] Erroibar ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioak eskualdean.

2020 urtean 73 biztanle zituen.

Bertako biztanleak mezkiriztarrak dira.

Izena

Mezkiritz toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Meeçchiriç (1071)
• Mezquiritz (1268)
• Mezquiriz (1274)
• Mesciricus (1945)
• Mezkiriz (1966)

Etimología

Mezkiritz toponimoa izen gardena da. Mezki ("erkametz"), iri ("hiri") eta tz (kokapen atzizkia) hitzeten arteko elkarketa da. "Erkameztiaren hiria" bezala birformulatu liteke.

Ezaugarriak

Armarria

Mezkiritzeko armarriak honako blasoi hau du:^[3]

Geografia

Mezkiritz Erroiberran dago.

Ingurune naturala eta klima

Erroiberraren azalera handia dela eta bi klima ezberdin daude, iparraldeko klima azpiatlantiarra, pagadi ugari eta urte osoko prezipitazioekin, eta hegoaldeko klima azpimediterraneoa, basa pinuekin eta uda garaiko bi hilabete idorrekin. Urteko batez besteko prezipitazioak 1 200 mm dira hegoaldean, eta 2 000 mm ibarraren iparraldean. Batez besteko tenperatura 7 eta 10 gradu bitartekoa da.

Urteroko egun euritsuak 120 izaten dira ibarraren hegoaldean eta 140-150 egun iparraldean. Gunerik menditsuenetan egun euritsuak 150 baino gehiago izan daitezke.

Estazio meteorologikoak

Erroiberran dagoen Aurizperri kontzejuan, itsasoaren mailatik 871 metrora, Nafarroako Gobernuak 1972an jarritako estazio meteorologikoa dago. ^[4] Gainera, 1975an, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Erro kontzejuan, itsasoaren mailatik 672 metrora.^[5] Erroko estazioa da Mezkiritzerako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.

Datu klimatikoak (Erro, 1975-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	18.0	21.0	23.0	26.0	32.0	37.0	39.0	40.0	36.0	28.0	22.0	20.0	40.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	6.8	7.9	11.0	12.8	17.4	21.5	24.2	24.7	21.1	16.4	10.6	7.6	15.2
Batez besteko tenperatura (ºC)	2.8	3.4	6.0	7.7	11.7	15.6	18.0	18.1	14.7	11.0	6.5	3.6	9.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-1.3	-1.1	1.1	2.6	6.1	9.6	11.8	11.6	8.2	5.6	2.3	-0.5	4.7
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-9.2	-8.1	-5.0	-2.5	0.0	3.1	5.7	4.8	1.8	-1.4	-5.0	-8.3	-2.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	134.1	121.5	116.4	142.7	102.5	63.9	53.6	52.8	81.4	123.0	156.3	153.4	1301.6
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	71.5	63.5	67.4	59.9	60.0	60.0	61.3	100.0	110.0	86.8	83.5	88.0	110.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	13.5	11.9	12.4	15.1	14.6	9.8	7.0	7.6	9.3	13.1	14.2	14.4	142.8
Elur egunak (≥ 1 mm)	3.0	4.0	3.0	2.1	0.3	0.0	0.0	0.0	0.0	0.1	1.4	2.1	15.9
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[6]

Hirigintza

Auzoak

Herriak 3 auzo ditu:^[7]

• Mezkiritz
• Mezkiritzeko bentak
• Ureta

Kaleak

Herriak 3 kale ditu:^[7]

• Biritxikar karrika
• Done Kristobal karrika
• Txorrondo karrika
• Done Mikel karrika

Etxeak

Herriak 55 etxe ditu:^[7]

Historia

Antzinako jaurerri erreengo bat izan zen, 1280an Uretarekin batera urtero 188 soldata eta 66 garagar eta olozko kaka zituen papar bat zor zuena. Uretarekin egina dago jada, hurbil dagoen Landazabalgo Santa Maria monasterioak Fortun Araba gotzainari Peñalengo Antso erregeak (1071) emandako dohaintza dela eta. 1268ko "Reediezmoko Liburua"-n bananduta agertzen diren arren, 1427an abade edo parrokoa zuten. Orreagako Santa Mariak errolda bat eskuratu zuen herrian (1466).

XIX. mendeko lehen erdialdeko udal eta jurisdikzio erreformak arte (1845ean itxitzat jo daitezkeenak), Mezkirizek gobernatzen zuen bailarako alkatea, arlo zibil eta kriminalean, eta arlo ekonomikoan bailara bereko diputatuak eta bertako bizilagunen artean aukeratzen zen herriko erregidorea. Erreforma horien ondoren, Erroibarko alkatearen eta udalaren menpe geratu zen, ordutik aurrera zuzenbide komunaren arabera taxutua. 1847an eskola zuen, urtean 379 erreal zituena, eta auzotarrak ziren parrokiako abadea aurkezteko eskubidea erabiltzen zutenak.

Demografia

2020 urteko erroldaren arabera 73 biztanle zituen Mezkiritzek.^[8]

Garraioa

Autobuses Artieda autobus konpainiak Erroibar Iruñekin batzen du. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:

• Jaurrieta - Abaurregaina - Abaurrepea - Garaioa - Aribe - Garralda - Orreaga - Auritz - Aurizberri - Mezkiritz - Lintzoain - Erro - Zubiri - Larrasoaña - Idoi - Zuriain - Antxoritz - Zabaldika - Olloki - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea

Politika

Mezkiritzeko kontzejua kontzejuburuak eta lau kontzejukidek osatzen dute. Egungo kontzejuburua Roberto Castellot Lusarreta da.

Kontzejua

Mezkiritzeko kontzejua kontzejukidek eta kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Kontzejuburua Roberto Castellot Lusarreta da. Kontzejukideak 3 daude:

• Sergio Hernandez Errea
• Iosu Dufur Vicente
• Xabier Zia Urrutia

Kontzejuburuak

2011tik, Mezkiritzek 2 kontzejuburu izan ditu:

Kultura

Euskara

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Erroibarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinio ibarretik Esteribar eta Artzibar ibarrekin hitz egiten zena.^[12]

Koldo Zuazok, 2010ean, Erroiberrak nafarrera euskalkian sailkatu zituen.^[13]

Mezkiritzeko azpieuskalkia erroibarrera da, eta, zehazki, Iparerroibartar aldaera.^[14]

Euskararen Foru Legea

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Erroibar eremu euskalduneko udalerria da. 2001eko erroldan, herritarren % 24,01ek zekien euskaraz.

Jaiak

• Done Kristobalgo jaiak: abuztuaren lehen asteburuan

Ondasun nabarmenak

• Done Kristobalgo eliza, Erdi Aroko kristiau eliza.
• Done Mikelgo baseliza, 1887. urteko kristiau baseliza.
• Orreagako Andredena Mariaren estela, Donejakue bideko estela.

Mezkiriztar ospetsuak

• Perpetua Saragueta (1905-1986), euskal idazlea.
• Orreaga Ibarra (1960-), hizkuntzalaria.
• Juan Carlos Elizalde (1960-), apaiza eta Gasteizko apezpikua.

Oharrak

1. ↑ /mes̻kíɾit͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza bigarren silaban

Erreferentziak

Ikus, gainera

• Erroibar
• Pirinioak
• Zangozako merindadea
• Nafarroa Garaia

Kanpo estekak

• Erroibarko Udalako webgune ofiziala

• Datuak: Q3307756
• Multimedia: Mezkiritz / Q3307756